دندان های ما از سه لایه به نام های مینا، عاج و پالپ تشکیل شده اند. مینا لایه محافظ بالایی سخت و کلسیفیه دندان است. عاج لایه دوم کمتر کلسیفیه است و سپس نوبت به هسته داخلی دندان یعنی پالپ می رسد. پالپ از رگ های خونی، اعصاب و بافت همبند مختلف تشکیل شده و باعث حفظ حیات دندان می شود. هنگامی که پالپ داخلی دندان عفونی می شود، درمان معمول برای بزرگسالان، کانال ریشه (عصب کشی) است.
با این حال، روشی به نام پالپکتومی اغلب بهترین گزینه برای حفظ دندان شیری در کودکان می باشد. پالپکتومی، یک روش عصب کشی دندان شیری است و یکی از مراحل عصب کشی دندان های بزرگسالان نیز محسوب می شود. برای آشنایی کامل با روش پالپکتومی، مراحل، مزایا و معایب آن با ما همراه باشید.
دریافت مشاوره رایگان تنها با یک کلیک
پالپکتومی چیست؟
پالپکتومی یک روش دندانپزشکی است که در آن کل پالپ دندان، هم قسمت کرونال و هم قسمت رادیکولار برداشته می شود. به این ترتیب دندانپزشک تمام بافت های عفونی را برمی دارد بنابراین می توان دندان را نجات داد و از کشیده شدن آن جلوگیری کرد. کانال های ریشه و محفظه پالپ با متریال دندانی مخصوص پر شده و سپس پرکننده دندان قرار داده می شود. دندان در دهان باقی می ماند و می تواند تمام وظایف خود را انجام دهد.
مواقعی وجود دارد که دندان را نمی توان با پالپوتومی (یک روش کم تهاجمی تر برای درمان عفونت پالپ) درمان کرد و باید کل پالپ را خارج کرد. در این موارد دندانپزشکان تصمیم به انجام پالپکتومی می گیرند. به عبارت دیگر، تمام پوسیدگی ها را بر می دارند و سپس هم پالپ کرونال و هم پالپ رادیکولار را خارج می کنند. این بدان معنی است که دندان دیگر زنده نیست و هیچ ارتباطی با بافت اطراف، عروق خونی و اعصاب وجود ندارد. در بسیاری از بیماران، برای حفظ حیات دندان دیر شده است زیرا التهاب و عفونت بسیار سریع در حفره پالپ گسترش می یابد اما با این روش هنوز هم می توان دندان را نجات داد و در دهان نگه داشت. به همین دلیل است که پالپکتومی یک روش بسیار مهم محسوب می شود.
چه افرادی نیاز به پالپکتومی دارند؟
پالپکتومی غالبا در موارد زیر به کار می رود:
- در کودکانی که دندان شیری آنها دچار پالپیت (التهاب پالپ) شده است و دیگر زنده نیست. در واقع شایع ترین دلیل نیاز کودک به پالپکتومی این است که یک حفره برای مدت طولانی درمان نشده و پالپ نرم داخل دندان کودک عفونی می شود. گاهی اوقات پوسیدگی در زیر یک ترمیم مانند پر کردن، ایجاد می شود و در نهایت پالپ دندان آسیب می بیند. هنگامی که عفونت به پالپ می رسد، کودک شما ممکن است از دندان درد و همچنین حساسیت دندان شکایت کند، به خصوص نسبت به دماهای گرم و سرد. بنابراین در این شرایط مراحل پالپکتومی دندان شیری انجام می‌شود.
- در افرادی که در اطراف ریشه دندان آنها آبسه یا چرک ایجاد شده است.
- در بزرگسالانی که در ناحیه حساس پالپ دندان دچار آسیب غیر قابل بازگشت (به دلایل مختلف) شده اند.
- یکی دیگر از دلایل نیاز به این روش این است که کودک شما دچار نوعی ضربه یا آسیب دندانی شده است که باعث ترک خوردن یا شکستن دندان شده است. اغلب اوقات، شکستگی ها و ترک ها آنقدر شدید نیستند که نیاز به پالپکتومی داشته باشند. با این حال، اگر ترک به اندازه ای عمیق باشد که پالپ داخلی را در معرض آسیب قرار دهد، تا زمانی که پالپکتومی انجام نشود، درد و حساسیت شدید وجود خواهد داشت. پالپکتومی مخصوص دندان های شیری کودکان است زیرا ریشه ها کمی با دندان های دائمی متفاوت هستند.
مراحل پالپکتومی
انجام پالپکتومی شامل مراحل زیر است:
- ابتدا دندانپزشک توسط عکسبرداری با اشعه ایکس، میزان عفونت پالپ را بررسی می کند و با انجام تست الکتریکی از زنده یا مرده بودن دندان و همچنین مناسب بودن روش پالپکتومی برای بیمار مورد نظر مطمئن می شود.
- در اکثر موارد از چند روز قبل از پالپکتومی، یک آنتی بیوتیک برای بیمار تجویز خواهد شد تا به کنترل عفونت (بخصوص در مواردی که آبسه وجود دارد) کمک نماید.
- در روز درمان ابتدا ناحیه مورد نظر تحت بیحسی موضعی قرار می گیرد. همچنین ممکن است با توجه به شرایط کودک از آرامبخشی (سدیشن) استفاده شود.
- سپس دندانپزشک با استفاده از دریل، تاج دندان را سوراخ می کند تا به پالپ برسد. عصب های داخل پالپ بریده شده و برداشته می شوند و سپس قسمت های عفونی تراشیده و خارج می شوند.
- آنگاه مجرای ریشه با استفاده از یک محلول ضد عفونی کننده شستشو داده می شود تا تمام ذرات عفونی خارج شوند.
- سپس محفظه پالپ و کانال ریشه با مواد مخصوص و قابل جذب پر می شود و در نهایت یک روکش فلزی روی دندان قرار داده خواهد شد.
مزایا
انجام پالپکتومی با مزایای زیر همراه است:
- پالپکتومی اطفال به حفظ دندان شیری کمک می کند و مانع کشیدن آن می شود.
- از عواقب کشیدن زود هنگام دندان شیری نظیر جابجا شدن دندان ها و رویش نامرتب و شلوغ دندان های دائمی جلوگیری می کند.
- درست است که در روش پالپکتومی، دندان دیگر زنده نیست اما با وجود روکش فلزی می تواند عملکرد خود را حفظ نماید.
- یک گزینه درمانی موثر برای رفع درد و حساسیت شدید ناشی از پالپیت می باشد.
- در یک جلسه قابل انجام است.
- در صورتی که پالپکتومی روی دندان های شیری جلویی کودک انجام شود، به حفظ اعتماد بنفس کودک و جلوگیری از بروز مشکلات تلفظی به دلیل از دست دادن دندان کمک خواهد کرد.
معایب
موارد زیر، مهم ترین معایب و عوارض پالپکتومی هستند.
- پالپکتومی می تواند به تغییر رنگ دندان منجر شود و از نظر ظاهری ناخوشایند باشد. علت این امر، رنگ مواد پرکننده داخل دندان و چسب مورد استفاده برای قرار دادن روکش فلزی است.
- احتمال خونریزی پس از پالپکتومی وجود دارد، بخصوص اگر بیمار دارای مشکل پزشکی خاصی باشد.
- دندانی که تحت پالپکتومی قرار می گیرد، بیشتر مستعد شکستن و ترک خوردن است.
- امکان واکنش آلرژیک به ماده بیحسی وجود دارد.
- امکان بروز عفونت در محل درمان وجود دارد.
- در صورتی که دندانپزشک، تمام بافت های عفونی را خارج نکند، عفونت گسترش یافته و بیمار مجددا دچار درد خواهد شد.
مراقبت های پس از انجام پالپکتومی
پس از انجام پالپکتومی به توصیه های زیر توجه نمایید.
- ناحیه تحت درمان ممکن است تا چند روز متورم و حساس باشد. برای تسکین این وضعیت می توانید از مسکن استفاده کنید.
- در مواردی که پالپ به شدت عفونی بوده است، احتمال دارد دندانپزشک تا چند روز پس از پالپکتومی برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز کند. لازم است آنتی بیوتیک ها به طور کامل مصرف شوند حتی اگر هیچ علامتی مبنی بر عفونت وجود نداشته باشد.
- یک روز پس از انجام پالپکتومی می توانید به آرامی مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
- لازم است بیمار تا زمان از بین رفتن اثرات بیحسی از خوردن و آشامیدن خودداری کند تا به طور تصادفی لب، گونه و زبان خود را گاز نگیرد.
- مقداری درد، حساسیت به گرما و سرما در چند روز اول پس از پالپکتومی طبیعی است. در صورت تشدید این علائم پس از چند روز به دندانپزشک مراجعه کنید.
- برای کاهش درد و حساسیت در چند روز اول پس از درمان از مصرف نوشیدنی ها و مواد غذایی بسیار گرم و بسیار سرد اجتناب کنید و حدالامکان یک رژیم غذایی نرم داشته باشید.
- خونریزی جزئی پس از پالپکتومی طبیعی است و جای نگرانی ندارد.
روش های جایگزین پالپکتومی
پالپکتومی، تنها روش موجود برای درمان عفونت پالپ نیست. روش های جایگزین دیگری نیز وجود دارد که ممکن است دندانپزشک با توجه به شرایط بیمار، آنها را مناسب بداند.
- پالپوتومی: این روش در مقایسه با پالپکتومی، کمتر تهاجمی است و در آن تنها قسمت آسیب دیده پالپ خارج می شود.
- عصب کشی: درمان عصب کشی با انجام پالپکتومی شروع می شود. در واقع پالپکتومی، یکی از مراحل روت کانال است. به همین دلیل است که عصب کشی غالبا به چند جلسه درمان نیاز دارد.
- کشیدن دندان: کشیدن دندان، تهاجمی ترین روش برای درمان عفونت دندان است و هنگامی به کار می رود که هیچ یک از روش های فوق برای حفظ دندان موثر نباشند.
آیا می توان از پالپکتومی جلوگیری کرد؟
اگر دندان شیری قبلاً عفونی شده باشد، نمی توان از پالپکتومی جلوگیری کرد و انجام آن برای درمان عفونت، تسکین درد و بازگرداندن عملکرد دندان ضروری خواهد بود.
با این حال شما می توانید با رعایت بهداشت دهان و دندان کودک تان از ایجاد عفونت در پالپ دندان و به دنبال آن نیاز به انجام پالپکتومی جلوگیری کنید. اطمینان حاصل کنید که کودک شما به درستی دندان های خود را مسواک می زند. همچنین می توانید به او کمک کنید و روش صحیح مسواک زدن را به او آموزش دهید. دندان های کودک تان را دو بار در روز، یک بار هنگام بیدار شدن و یک بار قبل از خواب مسواک بزنید. نحوه استفاده از نخ دندان و اهمیت کشیدن نخ دندان را به او آموزش دهید. حتی می توانید با او نخ دندان بکشید و آن را به یک فعالیت خانوادگی سرگرم کننده تبدیل کنید.
کاهش مصرف قند در وعده های غذایی و پرهیز از آب نبات های چسبناک و سفت نیز به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می کند. مهم تر از همه، انجام چکاپ های دندانپزشکی منظم به تشخیص به موقع مشکل و دریافت به موقع درمان و در نهایت جلوگیری از روش هایی نظیر پالپکتومی کمک خواهد کرد.
بیشتر بدانید : تفاوت پالپوتومی و پالپکتومی
سوالات متداول
به چند سوال پرتکرار در مورد پالپکتومی توجه فرمایید.
۱. چرا به جای پالپکتومی، دندان شیری کودکم را نکشم؟
ممکن است تعجب کنید که چرا دندانپزشک، دندانی که در نهایت به خودی خود می افتد را نمی کشد. واقعیت این است که دندان های شیری بیش از یک هدف را دنبال می کنند. کشیدن دندان های شیری می تواند تأثیر جدی بر نحوه غذا خوردن و صحبت کردن کودک شما داشته باشد. به عنوان مثال، تعداد بسیار کم دندان های شیری جویدن را بسیار دشوار می کند و احتمال خفگی را افزایش می دهد زیرا کودک نمی تواند غذا را به درستی آسیاب کند.
دندان های شیری کودک شما بر نحوه قرار گرفتن دندان های دائمی در جای خود نیز تأثیر می گذارند. دندان های شیری کودک، فضای مناسب را برای رویش دندان های دائمی حفظ می کنند. کشیدن یک یا چند دندان شیری در نهایت می تواند منجر به شلوغی شدید دندان ها، ناهماهنگی و مال اکلوژن و در نتیجه نیاز به ارتودنسی منجر شود. همچنین از دست دادن زود هنگام دندان های شیری روی اعتماد به نفس و عزت نفس کودکان تأثیر مخربی خواهد داشت.
۲. دندانپزشک چگونه مطمئن می شود که دندان به پالپکتومی نیاز دارد؟
دندانپزشک با عکسبرداری از دندان توسط اشعه ایکس و همچنین انجام تست الکتریکی می تواند تشخیص دهد که دندان زنده است یا نه و چه درمانی برای آن مناسب است.
۳. پالپکتومی در چه دندان هایی قابل انجام است؟
پالپکتومی غالبا روی دندان های شیری کودکان انجام می شود. با اینحال می تواند برای دندان های دائمی که پوسیدگی یا جراحت آنها به پالپ رسیده است نیز به کار رود.
حرف آخر
پالپکتومی به معنای برداشتن پالپ دندان از تاج و ریشه دندان و جایگزینی آن با موادی است که بدن به راحتی آن را جذب کند. این روش معمولا روی دندان های شیری کودکان انجام می شود. دندان‌های شیری تحت فرآیند تحلیل قرار می گیرند و در نهایت می افتند تا با دندان‌های دائمی بزرگسالان جایگزین شوند.
بنابراین برای پرکردن ریشه دندان شیری از یک ماده قابل جذب، عموماً هیدروکسید کلسیم یا اکسید روی اوژنول استفاده می شود. پالپکتومی تحت بی حسی موضعی انجام می شود، بنابراین هیچ دردی در این طول عمل احساس نمی شود. دندانپزشک همچنین ممکن است برای بیمارانی که از روش های دندانپزشکی می ترسند از آرامبخش استفاده کند تا اطمینان حاصل شود که در طول فرآیند آرام و راحت هستند.
شایان ذکر است که دندانپزشک همیشه به شما توصیه می کند که به جای کشیدن دندان شیری، آن را حفظ کنید. با این حال، ممکن است مواردی وجود داشته باشد که آسیب ساختار دندان را نتوان به طور مناسب با پالپکتومی درمان کرد. در چنین شرایطی چاره ای جز کشیدن دندان وجود ندارد. در اغلب موارد دندانپزشک پس از کشیدن دندان شیری، ابزاری به نام «فضا نگهدار» را توصیه می کند که فضای لازم را تا بیرون آمدن دندان های دائمی کودک حفظ خواهد کرد.
