کاربرد فضا نگهدارنده دندان و زمان استفاده از آن

فهرست مطالب

دستگاه‌ها و تجهیزات مختلفی در دندانپزشکی وجود دارند که ممکن است در تمام عمرتان با آن‌ها سر و کار نداشته باشید. اما اگر دندان‌های شیری کودک شما زودتر از موعد افتاده یا کشیده شده باشند، به احتمال زیاد در مراجعه به دندانپزشکی با اصطلاحی به نام فضا نگهدارنده دندان برخورد کرده‌اید. این وسیله دندانپزشکی بسیار موثر می‌تواند از بروز مشکلات دندانی مختلف در سال‌های بعد زندگی کودکتان جلوگیری کند. اگر هنوز هم مطمئن نیستید که فضا نگهدارنده چه کاری انجام می‌دهد، لطفا تا پایان مطلب با ما همراه باشید تا با انواع، کاربردها، مدت زمان استفاده، مراقبت‌ها و هزینه دریافت فضا نگهدارنده آشنا شوید.

فضا نگهدارنده دندان چیست؟

فضا نگهدارنده دندان، وسیله کوچکی است که به طور موثر شکاف ایجاد شده توسط دندان از دست رفته را حفظ می‌کند، به طوری که وقتی زمان رویش دندان دائمی فرا می‌رسد، دندان دائمی بتواند به راحتی و بدون هیچ مشکلی در جای مناسب رشد کند.

در واقع فضا نگهدارنده دندان برای «حفظ» فضای باقی مانده پس از افتادن زود هنگام یا کشیدن دندان شیری طراحی شده است. آن‌ها به طور کلی از فلز یا اکریلیک ساخته می‌شوند و از دندان‌های مصنوعی یا بلوک‌های مواد دندانی برای نگه داشتن فضاهای باز استفاده می‌کنند. 

فضا نگهدارنده دندان کودکان

دندان‌های شیری کودک شما وظایف مهمی دارند. تا سنین نوجوانی، آن‌ها نه تنها به کودک شما کمک می‌کنند تا گاز بزند و بجود (یعنی تغذیه مناسب داشته باشد) و به درستی صحبت کند، بلکه به هدایت دندان‌های دائمی زیرین به موقعیت مناسب کمک می‌کنند. در واقع، یکی از وظایف اصلی دندان‌های شیری، نگه‌ داشتن فضایی برای دندان‌‌های دائمی است که در نهایت باعث بیرون راندن آن‌ها خواهد شد.

اگر کودک شما دندانی را به دلیل آسیب، عفونت یا به دلیل نیاز به کشیدن دندان از دست بدهد، فضای از دست رفته بین دندان‌‌ها ممکن است منجر به شلوغی بیش از حد یا کج شدن دندان‌‌ها شود. دلیل این امر،‌ آن است که دندان‌‌هایی که در دو طرف این فضای خالی قرار می‌گیرند، شروع به حرکت به سمت فضای خالی می‌کنند و این بدان معناست که فضای کافی برای رویش دندان‌های دائمی زیرین وجود نخواهد داشت. فضا نگهدارنده می‌تواند با به عهده گرفتن عملکرد دندان از دست رفته و حفظ فاصله بین دندان‌ها از این اتفاق جلوگیری کند.

کاربرد فضا نگهدارنده دندان

وظیفه اصلی نگهدارنده فضا، مدیریت عواقب ناشی از از دست دادن زودرس دندان شیری است. علاوه بر این، نگهدارنده‌های فضا به جلوگیری از مال اکلوژن، ازدحام بیش از حد و سایر مشکلات دندان‌‌های کودکان کمک می‌‌کنند. اگر یک دندان شیری خیلی زود بیفتد، شکافی ایجاد می‌‌کند که می‌تواند محل دندان‌های دائمی را هنگام رشد تغییر دهد. نگهدارنده‌های فضا با ایجاد فضای مناسب برای رشد طبیعی دندان‌های دائمی راهی برای جلوگیری از جابجایی آن‌ها هستند. آن‌ها همچنین از جابجایی سایر دندان‌های شیری به شکافی که دندان دائمی باید در آن رشد کند، جلوگیری می‌کنند. اگر این شکاف برای مدت طولانی بدون پر شدن توسط دندان دائمی وجود داشته باشد، سایر دندان‌های شیری ممکن است لق شوند و مشکلات دندانی ایجاد شود.

در برخی موارد ممکن است کودک دندانی از دست نداده باشد اما دندانپزشک تشخیص دهد که در آینده فضای کافی برای رویش دندان دائمی وجود نخواهد داشت و برای جلوگیری از این مسئله استفاده از فضا نگهدارنده دندان را توصیه کند تا فضاهای ریز و میلی‌متری بین دندان‌ها حفظ شود.

فضا نگهدارنده در برخی موارد برای دندان‌های دائمی نیز به کار می‌رود. به عنوان مثال اگر دندان دائمی کودک به دلایلی نظیر ضربه و …. از دست رود ، دندانپزشک سعی می‌کند با استفاده از فضا نگهدارنده دندان این فضا را حفظ کند تا فرد در آینده بتواند از ایمپلنت و یا روکش برای جایگزینی دندان از دست رفته ، استفاده نماید.

چرا باید از فضا نگهدارنده دندان استفاده کنیم؟

استفاده از نگهدارنده فضا در برخی شرایط برای سلامت دهان و دندان کودک شما بسیار مهم است زیرا از بروز تعدادی از عوارض جلوگیری می‌کند. دلیلش آن است که دندان‌‌های دائمی کودک شما مستقیماً تحت تأثیر دندان‌‌های شیری قرار می‌ گیرند و اگر این دندان‌‌های شیری خیلی زود از دست بروند، باعث ایجاد عوارضی در دندان‌‌های دائمی خواهد شد. این عوارض می‌‍تواند شامل برخی یا همه موارد زیر باشد:

• دندان‌های دائمی کج و بد شکل
• کمبود فضا برای رویش دندان‌های دائمی
• افزایش خطر نهفته شدن یا رویش نامناسب دندان‌ها
• دندان‌های دائمی شلوغ، روی هم قرار گرفته یا کج
• اختلالات گفتاری
• مال اکلوژن (بایت غیر هم تراز)
• افزایش نیاز به درمان ارتودنسی در سال‌های بعد

انواع فضا نگهدارنده دندان

به طور کلی دو دسته فضا نگهدارنده دندان وجود دارد: ثابت و متحرک.

فضا نگهدارنده دندان ثابت

نگهدارنده‌های فضای ثابت متداول‌ترین نوع مورد استفاده هستند، زیرا بدون کمک یک متخصص نمی‌توان آن‌ها را جدا کرد. نگهدارنده‌های ثابت به دندان‌ها در کنار شکاف متصل می‌شوند و توسط سمان دندانی نصب می‌شوند. این نوع از فضا نگهدارنده‌ها برای کودکانی به کار می‌رود که دندان‌های عقب خود را از دست داده‌اند. نگهدارنده‌های ثابت نیز می‌توانند یک طرفه یا دو طرف باشند. نگهدارنده‌های یک طرفه از یک سمت و نگهدارنده‌های دو طرفه از دو سمت ثابت می‌شوند. 

فضا نگهدارنده ثابت انواع مختلفی دارد که در زیر به آن‌ها می‌پردازیم.

• فضا نگهدارنده ثابت باند و حلقه: این نوع فضا نگهدارنده ثابت از سیم‌های فولادی ضد زنگ ساخته می‌شود و در مواردی به کار می‌رود که یک یا چند دندان آسیاب فرد در یک قوس دندانی از دست رفته باشد. این فضا نگهدارنده‌های یک طرفه طوری طراحی شده‌اند که در یک طرف دهان قرار بگیرند و اطراف دندان موجود پیچیده شوند.
• قوس نگهدارنده زبانی: نگهدارنده فضای لینگوال در مواردی که چندین دندان شیری از دست رفته باشد استفاده می‌شود. آن‌ها را به داخل دندان‌های آسیاب سمان می‌کنند و سپس با سیم فلزی به دندان‌های جلویی پایین متصل می‌شوند.
• نگهدارنده‌های فضای تاج و حلقه: این نوع بسیار شبیه یک فضا نگهدارنده یک طرفه طراحی شده‌اند، با این تفاوت که به جای پیچیدن به دور دندان، از روکش دندانی روی دندان موجود استفاده می‌کنند.
• نگهدارنده فضای دیستال شو: این نوع فضا نگهدارنده دندان در خط لثه قرار داده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که فضای کافی برای رویش دندان دائمی وجود دارد. این نوع نگهدارنده فضا به طور خاص برای استفاده در دندان آسیاب اول دائمی طراحی شده است.

فضا نگهدارنده دندان متحرک

 نگهدارنده‌‌های فضا قابل جابجایی یا متحرک، نوع دیگر فضا نگهدارنده هستند اما معمولاً چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرند زیرا کودکان می‌‌توانند به راحتی آن‌ها را گم کنند یا فراموش کنند آن‌ها را درون دهانشان قرار دهند. اما از مزیت‌های نگهدارنده فضای متحرک این است که تمیز کردن آن‌ها راحت‌ تر از انواع ثابت است. این نوع ممکن است برای کودکان بزرگتر که بهتر می‌توانند دستورالعمل‌ها را دنبال کنند مناسب‌تر باشد. با این حال، اگر دندان از دست رفته یک دندان عقب باشد، معمولاً از آن‌ها استفاده نمی‌شود. نگهدارنده‌های فضای متحرک از اکریلیک ساخته شده‌اند و بسیار شبیه ارتودنسی متحرک هستند.

مدت زمان استفاده از فضا نگهدارنده دندان

خوشبختانه، کودک شما فقط باید برای مدت کوتاهی از محافظ فضای خود استفاده کند تا زمانی که دندان‌های دائمی او شروع به رویش کنند. هنگامی که متوجه بیرون زدن دندان دائمی از لثه کودک شدید، لازم است به دندانپزشک مراجعه کنید تا فضا نگهدارنده دندان را از دهان کودک بیرون بیاورد. در مواردی که روکش دندان جایگزین  فضا نگهدارنده شده باشد، این روکش با بیرون آمدن دندان دائمی خود به خود می افتد.

مراقبت‌های لازم از فضا نگهدارنده دندان

شما باید به کودک خود کمک کنید تا از نگهدارنده فضای دندان خود مراقبت کند. لطفا به نکات زیر توجه فرمایید.

علاوه بر مسواک زدن منظم و کشیدن نخ دندان، فضاهای نگهدارنده متحرک باید هر روز با یک شوینده ملایم و آب ولرم شسته شوند.

نگهدارنده های فضای ثابت نیز نیاز به مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم دارند، البته با توجه به تکنیک‌های خاصی که دندانپزشک اطفال به شما توضیح می‌دهد. علاوه بر این، از آنجایی که نگهدارنده‌های فضای ثابت را نمی‌توان از دهان فرزندتان خارج کرد، محدودیت‌های غذایی خاصی وجود دارد که باید رعایت شود. این موارد شامل پرهیز از غذاهای بیش از حد سفت، چسبنده، جویدنی، ترد یا شیرین است.

برای جلوگیری از آسیب رساندن به دستگاه و همچنین کاهش خطر پوسیدگی دندان در اثر گیر افتادن مواد غذایی در دستگاه، باید از مصرف این غذاها اجتناب شود. به عنوان مهم‌ترین اقدام احتیاطی، باید به کودک خود توضیح دهید که با نگهدارنده فضای خود «بازی» نکند تا از آسیب دیدن آن جلوگیری شود؛ این بدان معناست که با زبان یا انگشت خود به فضا نگهدارنده دندان فشار وارد نکند تا باعث جابجایی آن نشود. و در پایان لازم است در فواصل زمانی منظم و توصیه شده توسط دندانپزشک برای بررسی فضا نگهدارنده و معاینه دندان‌های کودک به مطب مراجعه نمایید.

عوارض فضا نگهدارنده دندان کودک

در حالیکه عدم استفاده از فضا نگهدارنده دندان در موارد مورد نیاز می‌تواند به بهم ریختگی شدید دندان‌های دائمی و نیاز به ارتودنسی در سال‌های بعد منجر شود اما استفاده از آن نیز کاملا بدون عارضه نیست. 

نگهدارنده‌‌های فضا دندان نیز دارای اشکالاتی هستند. آن‌ها می‌توانند شکسته شوند، به مخاط دهان برخورد کنند یا در رویش دندان‌های مجاور اختلال ایجاد کنند. با توجه به وبسایت معتبر https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov یکی دیگر از ریسک‌های مرتبط با استفاده از نگهدارنده فضا، بهداشت دهان و دندان است. کودکانی که بهداشت دهان و دندان ضعیفی دارند ممکن است با استفاده از فضا نگهدارنده‌ها دچار التهاب لثه شوند. این التهاب می‌تواند در اطراف فضای نگهدارنده رشد کند و خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد. زیرا آن‌ها همواره پلاک را جذب می‌کنند و در صورت عدم رعایت بهداشت دهانی دقیق، این امر می‌تواند احتمال پوسیدگی یا التهاب لثه را افزایش دهد.

قیمت فضا نگهدارنده دندان

قیمت و هزینه فضا نگهدارنده دندان با توجه به چند عامل مشخص می‌شود. مهم‌ترین عامل در تعیین هزینه فضا نگهدارنده، متحرک یا ثابت بودن و همچنین یک طرفه یا دو طرفه بودن آن است. عوامل دیگری نظیر تعداد دندان‌های از دست رفته، محل کلینیک یا مطب، مهارت و دستمزد دندانپزشک همگی بر قیمت فضا نگهدارنده تأثیر می‌گذارند. 

سوالات متداول

در زیر، چند سوال پرتکرار در مورد فضا نگهدارنده دندان را با هم مرور می‌کنیم.

۱. آیا فضا نگهدارنده دندان درد دارد؟

این ابزارها برای حرکت یا جابجایی هیچ دندانی نیستند بنابراین معمولاً هیچ گونه دردی ایجاد نمی‌کنند. در اغلب موارد بچه‌ها معمولاً به سرعت به آن‌ها عادت می‌کنند.

۲. آیا همیشه به نگهدارنده فضا نیاز است؟

همه دندان‌های شیری از دست رفته نیاز به قرار دادن فضا نگهدار را ایجاد نمی‌کنند. نیاز یا عدم نیاز به فضا نگهدارنده به این مسئله بستگی دارد که چقدر طول می‌کشد تا دندان دائمی رویش پیدا کند. اگر دندانپزشک احساس کند که دندان دائمی قبل از اینکه امکان جابجایی مخرب دندان وجود داشته باشد، در جای خود قرار می‌گیرد، نیازی به فضا نگهدارنده نخواهد بود.

یکی دیگر ازموارد بالینی که در آن نیازی به نصب این دستگاه نیست، از دست دادن دندان‌های جلویی است. در حالی که می‌دانیم که این موضوع می‌تواند برای والدین و کودک درگیر ناراحت کننده باشد، اما به دلیل آناتومی استخوان در ناحیه جلو دهان، در صورت افتادن دندان‌های شیری جلو دهان هیچ فضایی از دست نخواهد رفت.

در نهایت، اگر اشعه ایکس تأیید کند که نیمی (یا بیشتر) از دندان بزرگسال تشکیل شده است و دندان نزدیک به لثه قرار گرفته است، دیگر نیازی به حفظ فضا و استفاده از فضا نگهدارنده نخواهد بود.

۳. فضا نگهدارنده متحرک باید چند ساعت در روز استفاده شود؟

کودک شما باید حداقل به مدت ۱۴ ساعت در ۲۴ ساعت از فضا نگهدارنده متحرک خود استفاده نماید.

حرف آخر

نگهدارنده‌های فضا یک راه موثر و مفید برای جلوگیری از مشکلات دندانی آتی برای کودکانی هستند که خیلی زود دندان‌های شیری خود را از دست می‌دهند. آن‌ها با حفظ فضای خالی به جای مانده از دندان شیری از دست رفته، مانع جابجایی دندان‌های شیری مجاور می‌شوند و به رویش صحیح و منظم دندان دائمی زیرین کمک می‌کنند. اگر دندان‌های شیری کودکتان زودتر از حد انتظار شروع به افتادن کردند، مهم‌ترین کار این است که با دندانپزشک مشورت کنید. کودک شما ممکن است به یک فضا نگهدارنده دندان نیاز داشته باشد. بهتر است به جای سپردن کارها به شانس، محتاط باشید. اگر کودک شما نیاز به اسپیسر داشته باشد اما از آن استفاده نکند، احتمال بیشتری وجود دارد که وقتی تمام دندان‌های دائمی‌اش بیرون آمدند، به ارتودنسی احتیاج پیدا کند.