هنگامی که صحبت از روش‌های دندانپزشکی مربوط به درمان حفره‌های پوسیدگی عمیق یا عفونت در پالپ دندان به میان می‌آید، اغلب دو اصطلاح رایج مطرح می‌شود: پالپوتومی و پالپکتومی. اگرچه ممکن است آن‌ها کمی شبیه به نظر برسند اما این دو اصطلاح در اهداف و تکنیک‌های خود متفاوت هستند. درک تفاوت‌های کلیدی بین پالپوتومی و پالپکتومی هم برای متخصصان دندانپزشکی و هم برای بیماران ضروری است. همانطور که یک مقاله مروری در مجله بین‌المللی پزشکی جامعه و بهداشت عمومی (https://www.researchgate.net) توضیح می‌دهد، پالپوتومی و پالپکتومی روش‌های ایمن و موثری برای بازگرداندن سلامت دندان آسیب دیده هستند. هر دوی آن‌ها پوسیدگی، عفونت یا آسیبی که به پالپ دندان رسیده است را هدف می‌گیرند اما روش‌های یکسانی نیستند. در مطلب امروز تفاوت پالپوتومی و پالپکتومی را برای شما عزیزان شرح خواهیم داد.
برای دریافت مشاوره رایگان همین حالا تماس بگیرید
پالپ چیست؟
قبل از درک تفاوت پالپوتومی و پالپکتومی بهتر است در مورد پالپ که در مرکز دندان قرار دارد، صحبت کنیم. پالپ دندان داخلی‌ترین لایه دندان شماست و با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شود. آن شامل اعصاب، رگ‌های خونی، سلول‌های خاص و بافت‌های همبند است که مواد مغذی را برای دندان شما فراهم می‌کند. به زبان ساده، پالپ دندان چیزی است که دندان شما را زنده نگه می‌دارد. لایه‌های بیرونی دندان یعنی عاج و مینا از پالپ دندان شما محافظت می‌کنند. اگر پالپ آسیب ببیند و عفونی شود، به مرور زمان کل دندان تحلیل می‌رود. عفونت پالپ می‌تواند بسیار دردناک باشد و ممکن است به پوسیدگی شدید منجر شود. اگر این اتفاق بیفتد، شما به روشی برای رفع این مشکل نیاز پیدا خواهید کرد.
پالپکتومی دندان چیست؟
روش پالپکتومی، نامی است که به درمان دندانپزشکی با هدف برداشتن هرگونه پالپ عفونی یا بیمار از دندان داده می‌شود. با این کار می‌توان دندان را نجات داد تا دیگر نیازی به کشیدن آن نباشد. در واقع پالپکتومی به معنای برداشتن کامل پالپ از تاج تا ریشه دندان است. سپس دندان با موادی پر می‌شود که می‌تواند توسط بدن دوباره جذب شود. در حالی که ممکن است پالپکتومی دقیقاً شبیه درمان کانال ریشه به نظر برسد، اما در واقع از این جهت متفاوت است که معمولاً برای نجات دندان شیری روی کودکان انجام می‌شود. به این دلیل گاهی به آن، درمان کانال ریشه کودکان نیز می‌گویند.
پالپوتومی دندان چیست؟
پالپوتومی یک روش کمتر تهاجمی است که در آن پالپ که در قسمت اصلی (یا تاج) دندان قرار دارد خارج می‌شود اما ریشه‌ها در آن باقی می‌مانند. دندانپزشکان یا متخصصانی که پالپوتومی را انجام میدهند، از یک پرکننده دارویی برای محافظت از ریشه دندان استفاده می‌کنند. در بیشتر موارد یک تاج کامل برای حداکثر محافظت اضافه می‌شود. پالپوتومی در کودکانی که با پوسیدگی شدید دندان شیری مواجه هستند، رایج‌تر است اما پالپوتومی ممکن است روی دندانهای بزرگسالان نیز انجام شود و تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که پالپوتومی می‌تواند برای برخی از بیماران بزرگسال نیز موفقیت آمیز باشد.
تفاوت پالپوتومی و پالپکتومی
در طی پالپوتومی، یک متخصص دندانپزشکی پالپ کرونال را از دندان خارج می‌کند. این پالپی است که در قسمت اصلی دندان، بالای خط لثه قرار دارد. پالپوتومی روی دندان‌هایی که هنوز زنده هستند انجام می‌شود. این بدان معناست که دندان‌ها به دما پاسخ میدهند و دارای حس و جریان عروقی هستند. برای موفقیت آمیز بودن این روش، مهم است که هیچ آبسه‌ای در ناحیه مورد نظر، هیچ گونه درد خود به خودی و عدم تحلیل استخوان زیر دندان وجود نداشته باشد. در اغلب موارد، پالپوتومی در دندانهای شیری با آسیب پالپ انجام می‌شود اما بر اساس مطالعه‌‌ای که در مجله رسمی مرکز تحقیقات ریشه ایران (در وبسایت https://www.ncbi.nlm.nih.gov در دسترس است) انجام شده است، می‌توان آن را روی دندانهای دائمی ضربه دیده یا با حفره‌‌هایی که به پالپ می‌‌رسند نیز انجام داد.
در مقایسه، پالپکتومی روشی است که پالپ را از تمام قسمت‌های دندان، از جمله پالپ در ریشه جدا می‌کند. این روش روی دندان‌هایی انجام می‌شود که دیگر زنده نیستند. پالپکتومی می‌تواند دندانهای شیری با پالپ مرده یا دندانهای دائمی با پالپ یا آبسه عفونی را درمان کند. این روش شامل برداشتن تمام محتویات محفظه داخلی دندان است و هدف تمیز کردن کل کانال ریشه برای محافظت از آن در برابر عفونت بیشتر است. همانطور که آکادمی دندانپزشکی کودکان آمریکا (https://www.aapd.org) توضیح می‌دهد، دندانپزشک شما ممکن است از اشعه ایکس و همچنین تست‌های سرما و الکتریکی برای تعیین زنده بودن یا نبودن دندان شما و انتخاب بهترین درمان استفاده کند. دندانپزشک همچنین تاریخچه پزشکی شما، قابلیت ترمیم دندان و درمان‌های جایگزین را نیز در نظر می‌گیرد.
مراحل انجام هر کدام
در این بخش، مراحل انجام هریک از دو روش فوق را بیان می‌کنیم.
مراحل انجام پالپوتومی
روش کار به این صورت است:
- ناحیه مورد نظر بطور موضعی بی حس می‌شود.
- یک سد لاستیکی برای جداسازی دندان و کاهش بزاق قرار داده می‌شود.
- برای تمیز کردن حفره از یک هندپیس استفاده می‌شود.
- دندانپزشک با برداشتن مینا و عاج به پالپ می‌رسد و قسمت های عفونی داخل پالپ را بر می‌دارد.
- درمان لازم برای توقف خونریزی انجام خواهد شد.
- اتاقک پالپ با مواد مناسب پر می‌شود.
- دندان مهر و موم شده و با روکش برای محافظت از آن پوشانده می‌شود.
مراحل انجام پالپکتومی
پالپکتومی را می‌توان در یک ویزیت با دنبال کردن مراحل زیر انجام داد:
- عکس‌برداری با اشعه ایکس برای بررسی علائم عفونت در نواحی اطراف و مشاهده شکل کانال‌های ریشه انجام می‌شود.
- از یک بی‌حس کننده موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه استفاده می‌شود.
- یک سوراخ در دندان ایجاد می‌شود.
- از ابزارهای کوچک دندانپزشکی برای برداشتن تمام پالپ و ریشه استفاده می‌شود.
- دندان تمیز و ضدعفونی شده و برای پر کردن آماده می‌شود.
- دندان با مواد قابل جذب پر می‌شود.
تفاوت پالپکتومی و عصب کشی
پالپکتومی به معنای برداشتن کامل تمام بافت پالپ از کانال‌های ریشه است. این، اولین مرحله از درمان ریشه (عصب کشی) است.
درمان ریشه معمولاً ۳ مرحله دارد. این مراحل را می‌توان در یک ویزیت یا در چند جلسه انجام داد.
۱. پالپکتومی معمولاً به عنوان بخشی از تسکین درد اورژانسی انجام می‌شود. اگر قرار نیست مرحله بعدی در همان جلسه انجام شود، ممکن است یک دندان آنقدر ملتهب باشد که کاملا بی‌حس شود و یک پانسمان دارویی در کانال ها گذاشته شود.
۲. تمیز کردن و شکل دهی با سوهان و مواد شوینده برای ضد عفونی سیستم کانال ریشه.
۳. بستن؛ کانال ریشه و حفره پر می‌شوند.
پالپکتومی به تنهایی ممکن است در مواردی که هیچ باکتری در سیستم کانال ریشه وجود ندارد موفقیت‌آمیز باشد. با این حال، موفقیت طولانی مدت برای کانال های ریشه عفونی تنها با درمان کامل ریشه (عصب کشی) قابل مشاهده است.
تفاوت پالپوتومی و عصب کشی
شاید این سوال برایتان پیش بیاید که آیا پالپوتومی با عصب کشی متفاوت است؟ پاسخ کوتاه بله است. پالپوتومی تهاجمی‌تر از پر کردن استاندارد دندان است اما کانال ریشه بسیار تهاجمی تر از پالپوتومی می‌باشد. با پالپوتومی، تنها قسمت بالایی پالپ برداشته می‌شود. اما در عصب کشی تمام پالپ دندان از جمله ریشه، قبل از پر کردن و مهر و موم کردن باید برداشته شود.
در اغلب موارد دندانپزشکان معتقدند که اگر پالپ عفونی شده باشد، کانال ریشه تنها انتخاب موثر است. با این حال تحقیقات مدرن نشان می‌دهد که در شرایطی که عفونت گسترده نیست، پالپوتومی ممکن است به همان اندازه مؤثر باشد. حفظ مقدار بیشتری از ریشه ها و دندان، یک هدف ارزشمند است.
حرف آخر
پالپکتومی و پالپوتومی، دو روش رایج برای درمان پالپ دندان هستند. در حالی که هر دو روش حفره‌ها و پوسیدگی دندان را برطرف می‌کنند، اما تفاوت‌هایی بین نحوه اجرا و اهداف هر روش وجود دارد . داخل یک دندان سالم حاوی پالپ است که از اعصاب و عروق خونی تشکیل شده است. بدون مراقبت منظم از دندان، پالپ ممکن است عفونی شود. برای درمان عفونت، دندانپزشک شما باید پالپ را خارج کند. با این حال، این که از کدام روش استفاده شود بستگی به این دارد که آیا پالپ موجود در ریشه هنوز زنده است یا نه. پالپوتومی روی دندانی که هنوز زنده است، انجام می‌شود و در طی آن فقط بخش تاج محفظه پالپ دندان تخلیه می‌شود. اما روش پالپکتومی تهاجمی‌تر است و روی دندان مرده انجام می‌شود. در پالپکتومی، پالپ از تمام قسمت‌های دندان از جمله ریشه خارج می‌شود.
