افراد بسیاری از یک وضعیت شایع به نام دندان خرگوشی رنج می‌برند. دندان خرگوشی به زبان ساده به معنای جلو آمدن دندان‌های جلویی فک بالا، به گونه‌ای است که ظاهری شبیه دندان‌های خرگوش پیدا کنند. علل زمینه‌ای متعددی از دوران نوزادی تا بزرگسالی می‌توانند به ایجاد دندان خرگوشی منجر شوند. دندان خرگوشی در صورت عدم درمان میتواند عوارض ناخوشایندی برای فرد ایجاد کند. یک دندانپزشک میتواند به راحتی تشخیص دهد که آیا به دندان خرگوشی دچار هستید یا نه. خوشبختانه این وضعیت قابل درمان است و روش‌های درمان مختلفی برای کنترل و اصلاح جلوآمدگی دندان‌ها وجود دارد. در مطلب امروز هر آنچه لازم است در مورد دندان خرگوشی بدانید، گردآوری شده است.
برای دریافت مشاوره رایگان همین حالا تماس بگیرید
تعریف دندان خرگوشی
اول از همه بیایید ببینیم که دندان خرگوشی چیست و چه نشانه‌ها و علائمی دارد.
دندان خرگوشی یا دندان باک (Buck Teeth)، یک ناهنجاری مال اکلوژن کلاس ۲ رایج است که در آن، دندان‌های جلویی بالا از دندان‌های پایین جلوتر آمده یا به اصطلاح بیرون زده‌اند. دندان خرگوشی با توجه به شدت میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در برخی موارد ممکن است دندان خرگوشی آنقدر شدید باشد که بستن لب‌ها روی دندان‌های بیرون زده غیرممکن شود.
نشانه‌ها و علائم دندان خرگوشی
اصلی‌ترین نشانه دندان خرگوشی، جلوزدگی دندان‌های بالا نسبت به فک پایین است. اگر دندان خرگوشی داشته باشید، ممکن است علائم و نشانه‌های زیر را نیز تجربه کنید:
- تنفس دهانی
- عدم توانایی در بستن دهان به طور کامل
- درد فک
- سردرد شدید
- اِشکال در جویدن و گاز زدن
- پوسیدگی دندان‌های جلو
علل ایجاد دندان خرگوشی
دندان خرگوشی به دلایل مختلفی میتواند اتفاق بیفتد. حتی ممکن است دو یا چند علت در ایجاد دندان خرگوشی نقش داشته باشند. موارد زیر، رایج‌ترین علل ایجاد دندان خرگوشی هستند.
عوامل ژنتیکی
ژنتیک، قوی‌ترین علت ایجاد دندان خرگوشی است. برخی از افراد با فک‌های نامتناسب یا فک بالا کوچک به دنیا می‌آیند. دندان خرگوشی یا دندان‌های جلوزده و برجسته اغلب ارثی است و والدین، خواهر و برادر یا سایر بستگان فرد مبتلا نیز ممکن است ظاهر مشابهی داشته باشند.
عادات نامناسب در کودکی
داشتن برخی عادات نامناسب در دوران کودکی میتواند زمینه را برای ایجاد دندان خرگوشی مهیا سازد.
مکیدن انگشت شست
دندان خرگوشی ناشی از مکیدن انگشت شست، یک مشکل رایج دندانی در میان کودکان است. مکیدن مداوم شست ممکن است بر روی دهان، دندان‌ها و هم ترازی کام تأثیر بگذارد.هنگامی که مکیدن انگشت پس از ۳ یا ۴ سالگی یا در حالی که دندان‌های دائمی ظاهر می‌شوند ادامه یابد، فشار ایجاد شده توسط مکیدن و انگشت میتواند باعث شود دندان‌های دائمی با زاویه غیر طبیعی رشد کنند. در چنین شرایطی والدین باید به منظور راهنمایی و درمان مناسب در مراحل اولیه دندان خرگوشی و برای جلوگیری از عوارض بیشتر با متخصص ارتودنسی کودکان مشورت کنند.
استفاده طولانی مدت از پستانک
مکیدن طولانی مدت پستانک میتواند مانند مکیدن انگشت شست باعث بیرون زدگی دندان‌های جلو شود. اگر کودکی بعد از ۳ یا ۴ سالگی به مکیدن پستانک ادامه دهد، این مکش تأثیری مشابه مکیدن انگشت شست خواهد داشت. بر اساس تحقیقات منتشر شده در سال ۲۰۱۶ در مجله انجمن دندانپزشکی آمریکا، استفاده از پستانک نسبت به مکیدن انگشت شست با ریسک بالاتر ایجاد دندان خرگوشی مرتبط است.
فشار زیاد به پشت دندان‌ها (فشار زبان)
فشار زبان یا رانش زبان به عنوان وضعیت غیر طبیعی زبان و انحراف از الگوی بلع نرمال توصیف می‌شود. اگر زبان در زمان‌های کوتاه به دندان‌های بالا فشار بیاورد، نباید تأثیر زیادی بر موقعیت دندان‌ها داشته باشد. با این حال اگر زبان به طور مداوم پشت دندان‌های جلویی قرار گیرد، این عادت ممکن است منجر به مال اکلوژن شود. این وضعیت اغلب در کودکان دیده می‌شود اما میتواند تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. این عادت میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله تورم مزمن آدنوئید یا لوزه‌ها و عادت‌های بد بلع. استرس نیز ممکن است باعث فشار زبان شود؛ به عنوان مثال برخی از افراد هنگام خواب زبان خود را به پشت دندان‌ها فشار میدهند.
مشکلات فکی و دندانی
مشکلاتی نظیر وجود تومور یا کیست در دهان، شلوغی زیاد یا فاصله نامنظم دندان‌ها، وجود دندان نهفته یا دندان اضافی و رشد غیر طبیعی فک همگی می‌توانند در ایجاد دندان خرگوشی نقش داشته باشند.
دیگر عوامل محیطی
عوامل محیطی نیز می‌توانند در بروز دندان خرگوشی موثر باشند. به عنوان مثال وارد آمدن ضربات ناگهانی به فک بالا (به عنوان مثال در فعالیت‌های ورزشی یا در اثر تصادف) ممکن است باعث بهم خوردن هم ترازی فک و تغییر زاویه و موقعیت قرارگیری دندان‌های جلویی شود.
دندان خرگوشی کودکان
دندان خرگوشی کودکان، مشکل شایعی است که علل اصلی آن مکیدن انگشت، استفاده بیش از حد از پستانک و شیشه شیر و رویش نامنظم دندان‌ها به علت از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری است. خوشبختانه دندان خرگوشی کودکان در صورت مداخله پزشکی به موقع، کاملا قابل درمان است. ارتودنسی، بهترین و موثرترین روش برای درمان دندان خرگوشی کودکان می‌باشد. ارتودنسی دندان خرگوشی کودکان هر چه در سنین پایین‌تری آغاز شود، با نتایج مطلوب‌تری همراه خواهد بود.
عوارض دندان خرگوشی
دندان خرگوشی میتواند از جنبه‌های مختلف بر زندگی افراد تأثیر منفی بگذارد. موارد زیر، مهم‌ترین عوارض دندان خرگوشی هستند.
مشکلات زیبایی
داشتن دندان‌های خرگوشی میتواند بر تناسب اجزای صورت و ظاهر چهره شما تأثیر منفی بگذارد. در مواردی که دندان خرگوشی بسیار شدید باشد، تأثیرات منفی آن بر روی چهره بسیار قابل توجه خواهد بود.
مشکلات گفتاری
از آنجایی که دندان‌های جلویی بالا و لب‌ها تحت تأثیر دندان خرگوشی قرار می‌گیرند، این وضعیت میتواند به بروز مشکلات گفتاری منجر شود. به طور کلی افرادی که به دندان خرگوشی دچار هستند، در گفتن کلماتی که با حروف ف، م، ب، و، پ و س آغاز می‌شوند، دچار مشکل خواهند شد.
مشکلات جویدن و تغذیه
ناهمترازی دندان‌ها در هر دو فک اغلب به مشکلات جویدن منجر می‌شود. جویدن نادرست میتواند باعث هضم ضعیف مواد غذایی و بروز مشکلات تغذیه‌ای شود.
تأثیرات روانی
اغلب کسانی که دندان خرگوشی دارند، از لبخند زدن و خندیدن آزادانه در جمع امتناع می‌کنند. آنها در هنگام حرف زدن نیز احساس راحتی نمی‌کنند و مدام مراقب هستند که دندان‌های بیرون زده‌شان آشکار نشود. این حس خجالت مداوم، بار روانی منفی سنگینی دارد و باعث افت اعتماد بنفس و کاهش عزت نفس آنها خواهد شد.
تشخیص دندان خرگوشی
دندانپزشک برای تشخیص دندان خرگوشی از روش‌های زیر استفاده خواهد کرد.
معاینه بالینی
معاینه بالینی، ساده‌ترین روش تشخیص دندان خرگوشی است. دندانپزشک برای بررسی هرگونه ناهمترازی در دهان و فک از بیمار می‌خواهد که دندان‌های عقبی خود روی هم قرار دهد. سپس هر یک از گونه‌های بیمار را با ابزاری به نام آبسلانگ به عقب می‌کشد و وضعیت فک و دندان‌ها را بررسی می‌کند.
ابزارها و روش‌های تشخیصی
علاوه بر معاینه بالینی، دندانپزشک میتواند برای تشخیص دندان خرگوشی از برخی ابزارها و روش‌های تشخیصی نیز کمک بگیرد.
رادیوگرافی
دندانپزشک با مشاهده عکس رادیوگرافی دندان میتواند مطمئن شود که دندان‌های خرگوشی دارید یا نه. رادیوگرافی از اشعه X برای نمایش ساختارهای داخلی فک و دهان استفاده می‌کند. هر گونه بدفرمی و ناهنجاری فک و دندان‌ها در رادیوگرافی قابل تشخیص است.
مدل‌سازی دندان‌ها
برای مدل‌سازی دندان‌ها، دندانپزشک قالبی درون دهان بیمار قرار می‌دهد. سپس گچ را داخل قالب می‌ریزند تا مدلی از دندان‌های بیمار بدست آورد. این روش میتواند به دندانپزشک نشان دهد که فک‌ها چگونه بسته می‌شوند و روی هم قرار می‌گیرند، آیا فرد واقعا دچار دندان خرگوشی است و آیا به درمان نیاز دارد یا خیر.
روش‌های درمان دندان خرگوشی
روش‌های مختلفی برای درمان دندان خرگوشی وجود دارد که با توجه به شدت این وضعیت توسط دندانپزشک انتخاب خواهد شد. روش‌های درمان دندان خرگوشی در ۳ دسته کلی روش‌های غیر جراحی، روش‌های جراحی و روش‌های ترمیمی طبقه بندی می‌شوند.
روش‌های غیر جراحی
روش‌های غیر جراحی درمان دندان خرگوشی شامل ارتودنسی و دستگاه‌های گسترش‌دهنده کام هستند.
ارتودنسی
ارتودنسی، بهترین روش درمان ناهنجاری‌های فکی و دندانی مانند دندان خرگوشی است. ارتودنسی میتواند ثابت، متحرک یا نامرئی باشد. در این روش با چسباندن براکت‌هایی به سطح دندان یا استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی متحرک، دندان‌ها به تدریج جابجا می‌شوند و در موقعیت صحیح قرار می‌گیرند.
دستگاه‌های گسترش‌دهنده کام
دستگاه گسترش‌دهنده کام (palatal expander)، یک وسیله دهانی است که برای وسیع و پهن کردن فک فوقانی و سقف دهان استفاده می‌شود. وسیع‌کننده کام در سقف دهان قرار می‌گیرد و به تدریج هر دو نیمه استخوان فک شما را از هم دور می‌کند. گسترش دهنده‌های کام اغلب در کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما نوجوانان و بزرگسالان نیز می‌توانند از این درمان بهره ببرند. بسته به سن و شدت دندان خرگوشی ممکن است لازم باشد برای چند هفته، چند ماه یا حتی تا یک سال از آن استفاده کنید.
روش‌های جراحی
در موارد بسیار شدید دندان خرگوشی از روش‌های جراحی برای اصلاح آن استفاده خواهد شد.
جراحی فک
جراحی فک یک روش تهاجمی برای اصلاح دندان خرگوشی است که عموما برای بیماران بزرگسال و همچنین کسانی که به ارتودنسی دندان خرگوشی جواب نداده‌اند، به کار می‌رود.
روش‌های ترمیمی
درمان دندان خرگوشی خفیف و جزئی با استفاده از روش‌های ترمیمی انجام خواهد شد.
کامپوزیت دندان خرگوشی
کامپوزیت دندان خرگوشی یک روش غیرتهاجمی برای اصلاح بیرون زدگی دندان‌هاست. در این روش، دندانپزشک با قرار دادن ماده کامپوزیت روی سطح جلوی دندان‌ها و فرم دادن آن، یک ظاهر صاف و طبیعی ایجاد می‌کند. کامپوزیت دندان خرگوشی کاملا بدون درد و مقرون بصرفه است.
لمینت دندان خرگوشی
تراشیدن دندان خرگوشی، یک روش رایج دیگر برای اصلاح این وضعیت است. در لمینت دندان خرگوشی پس از تراشیدن مینای دندان، پوسته‌های نازک و سفارشی از جنس سرامیک روی دندان‌ها چسبانده می‌شود. این روش، ظاهر بسیار طبیعی ایجاد می‌کند و دوام بالایی دارد.
مراقبت‌های پس از درمان دندان خرگوشی
به منظور حفظ نتایج حاصل از درمان دندان خرگوشی لازم است پس از دریافت درمان مناسب، یکسری اصول مراقبتی ساده را رعایت فرمایید.
نکات بهداشتی
توجه به بهداشت دهان و دندان پس از درمان دندان خرگوشی اهمیت بسیاری دارد؛ خصوصا اگر از روش‌های ترمیمی برای درمان دندان خرگوشی استفاده کرده‌اید. حداقل روزی دو بار مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
پیگیری‌های دوره‌ای
به طور منظم برای بررسی سلامت دهان و دندان‌هایتان به دندانپزشک مراجعه کنید. در این مراجعات دوره‌ای منظم علاوه بر ارزیابی کلی دهان، پاکسازی حرفه‌ای نیز انجام خواهد شد که در ارتقاء سلامت دهانی شما بسیار موثر است.
مراقبت‌های تغذیه‌ای
مصرف مواد غذایی بسیار سفت، چسبناک و شیرین را به حداقل برسانید. این کار برای جلوگیری از صدمه دیدن دندان‌های جلو و ترک خوردن یا شکستن ترمیم‌های دندانی (کامپوزیت و لمینت) اهمیت دارد.
پیشگیری از دندان خرگوشی
برخی از فاکتورهای دخیل در ایجاد دندان خرگوشی قابل اجتناب هستند و با کنترل آنها می‌توانید احتمال بروز دندان خرگوشی را کاهش دهید.
نکات پیشگیرانه برای کودکان
مکیدن انگشت شست و استفاده طولانی مدت از پستانک و شیشه شیر میتواند احتمال ایجاد دندان خرگوشی در کودکان را تا حد بسیار زیادی افزایش دهد. بنابراین اجازه ندهید کودک‌تان بیش از حد از پستانک و شیشه شیر استفاده کند و اگر عادت مکیدن انگشت دارد، برای ترک آن اقدام نمایید. همچنین توصیه می‌شود تا قبل از ۷ سالگی، کودک خود را برای بررسی وضعیت رشد فک و دندان‌ها نزد دندانپزشک ببرید تا امکان تشخیص زودهنگام دندان خرگوشی وجود داشته باشد.
اصلاح عادات نامناسب
اجتناب از عادات نامناسبی مانند دندان قروچه و فشار دادن زبان به پشت دندان‌های جلویی، تأثیر قابل توجهی در پیشگیری از دندان خرگوشی دارد. همچنین سعی کنید در هنگام خواب، لب‌ها را به طور کامل ببندید و تا حد امکان تنفس دهانی انجام ندهید.
مراقبت‌های دندانپزشکی منظم
رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعات منظم به دندانپزشک، ریسک ایجاد بیماری لثه، پوسیدگی و از دست دادن دندان را کاهش می‌دهد و بدین ترتیب در پیشگیری از دندان خرگوشی موثر است.
سوالات متداول درباره دندان خرگوشی
در این بخش به مرور چند سوال رایج پیرامون دندان خرگوشی می‌پردازیم.
آیا دندان خرگوشی تنها یک مشکل زیبایی است؟
خیر. دندان خرگوشی علاوه بر مشکلات زیبایی میتواند به ایجاد مشکلات عملکردی مانند اختلالات گفتاری، اِشکال در جویدن، تنفس دهانی و همچنین مشکلات روحی مانند گوشهگیری و کاهش اعتماد بنفس نیز منجر شود.
آیا همه افراد با دندان خرگوشی نیاز به درمان دارند؟
خیر. اگر دندان خرگوشی در حد بسیار خفیف باشد و هیچ گونه مشکل زیبایی و اختلال عملکردی ایجاد نکند، معمولا به درمان نیاز نخواهد داشت.
درمان دندان خرگوشی چه مدت زمان می‌برد؟
مدت زمان درمان دندان خرگوشی به روش درمان بستگی دارد. به عنوان مثال کامپوزیت دندان خرگوشی فقط در یک جلسه انجام می‌شود، لمینت دندان خرگوشی میتواند دو یا سه جلسه طول بکشد و مدت زمان درمان با ارتودنسی دندان خرگوشی از چند ماه تا چند سال متغیر است.
آیا درمان دندان خرگوشی دردناک است؟
بستگی دارد از چه روشی برای درمان دندان خرگوشی استفاده کنید. کامپوزیت دندان خرگوشی کاملا بدون درد است، لمینت دندان خرگوشی با بیحسی انجام می‌شود و بنابراین ناراحتی ایجاد نخواهد کرد. ارتودنسی دندان خرگوشی با کمی درد و ناراحتی همراه خواهد بود و دوره نقاهت جراحی فک نیز میتواند با کمی درد همراه باشد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
دندان خرگوشی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن، دندان‌های جلویی فک بالا به سمت بیرون یا جلو آمده باشند. فاکتورهای مختلفی می‌توانند در ایجاد دندان خرگوشی موثر باشند؛ از ژنتیک و عادات نامناسب دوران کودکی گرفته تا مشکلات فکی و دندانی.
دندان خرگوشی علاوه بر ایجاد مشکلات زیبایی میتواند به عوارض عملکردی، گفتاری و تغذیه‌ای نیز منجر شود. بنابراین تشخیص به موقع و درمان مناسب آن اهمیت بسیاری دارد. روش‌های مختلفی برای درمان دندان خرگوشی وجود دارند که با توجه به شدت مشکل توسط دندانپزشک توصیه خواهد شد.
برای دریافت مشاوره رایگان همین حالا تماس بگیرید
توصیه‌های نهایی
با وجود آنکه نمی‌توانید عامل ژنتیک را کنترل کنید اما بسیاری ازعوامل ایجاد دندان خرگوشی قابل اجتناب هستند. مراقب عادات نامناسب دوران کودکی نظیر انگشت مکیدن و استفاده طولانی مدت از پستانک و شیشه شیر باشید. رعایت بهداشت دهان و دندان را جدی بگیرید و چکاپ‌های دندانپزشکی منظم را فراموش نکنید. پس از درمان دندان خرگوشی نیز مراقب بهداشت دهان و دندان و رژیم غذایی خود باشید و در زمان‌های مشخص برای پیگیری وضعیت دندان‌هایتان به دندانپزشک مراجعه کنید.
