روش سنتی برای قالبگیری از دندانها در پروسههای دندانپزشکی، استفاده از تریهای مخصوص و مواد خمیری شکل است. با این حال قالب گیری دیجیتال در حال تبدیل شدن به یک جایگزین محبوب برای روش قالبگیری سنتی در کلینیکها و مطبهای دندانپزشکی است. قالبگیری دیجیتال دندانها مزایای متعددی دارد و با تجهیزات و دستگاههای مختلفی انجام میشود. در مطلب امروز هر آنچه لازم است درباره این روش نوین قالبگیری دندانها بدانید گردآوری شده است.
برای دریافت مشاوره رایگان شماره خود را وارد کنید
قالبگیری دیجیتال دندان چیست؟
به طور کلی دو روش برای قالبگیری از دندانها وجود دارد: سنتی و دیجیتال.
تعریف و توضیحات کلی
قالب گیری به روش دیجیتال همانطور که از نام آن پیداست، از تکنولوژی دیجیتال و فناوریهای کامپیوتری برای تهیه یک اسکن و قالب دقیق از دندانها استفاده میکند. تصاویر گرفته شده از دهان به کامپیوتر ارسال میشود و سپس یک مدل سه بعدی مجازی توسط کامپیوتر ساخته میشود که شامل دندان، لثه و بافت نرم دهان است. قالب گیری به روش دیجیتال از سرعت و دقت بالایی برخوردار است و هیچ گونه حس ناخوشایندی در دهان بیمار ایجاد نمیکند.
تفاوت قالبگیری دیجیتال و قالبگیری سنتی
در روش قالبگیری سنتی، مواد قالبگیری برای مدت مشخصی (بیش از ۵ دقیقه) درون دهان بیمار باقی میمانند. سپس قالب گرفته شده در بیرون دهان توسط گچ بازسازی شده و از روی آن پروتز و یا روکش دندان ساخته میشود.
اسکنرهای داخل دهانی
اسکنر داخل دهانی، ابزاری است است که برای قالبگیری دیجیتال به کار میرود. اسکنر داخل دهانی شامل یک دوربین اسکن دستی است که با تاباندن نور به داخل دهان و گرفتن تصاویر متعدد، یک مدل سه بعدی از دهان میسازد و آن را به صورت زنده روی مانیتور نمایش میدهد.
پیشرفتهای تکنولوژیکی و نوآوریها
اولین اسکنر دیجیتال در سال ۱۹۸۵ و همزمان با ظهور فناوری CAD/CAM معرفی شد. اسکنرهای داخل دهانی دهه ۸۰ به اندازه مدلهای امروز دقیق و سریع نبودند. با پیشرفت فناوری دیجیتال در دهههای اخیر، اسکنرهای داخل دهانیِ کوچکتر، دقیقتر و سریعتری ساخته شدند و امروزه به طور گسترده برای ساخت قالبهای دیجیتال مورد استفاده قرار میگیرند.
چرا قالبگیری دیجیتال دندان اهمیت دارد؟
قالبگیری دیجیتال دندان از چند جهت حائز اهمیت است و نسبت به قالبگیری سنتی برتری دارد.
کاهش درصد خطا
قالبگیری سنتی یک فرایند ظریف است که به مهارت زیادی نیاز دارد. غلظت مواد قالبگیری، حرکات فک بیمار، ایجاد حباب، وجود بزاق در محل قالبگیری، خشک نشدن قالب قبل از خارج کردن آن از دهان بیمار، تغییر شکل احتمالی مواد قالبگیری و … همگی باعث میشوند که روش سنتی با خطای انسانی و محیطی قابل توجهی همراه باشد. اما در قالبگیری به روش دیجیتال به علت استفاده از تکنولوژیهای کامپیوتری، درصد خطا تقریبا به صفر میرسد. همچنین در صورت بروز خطا، با قابلیت بزرگنمایی تصاویر به راحتی میتوان خطا را تشخیص داد و رفع کرد.
راحتی بیشتر برای بیماران
یکی از مزایای قالب گیری دیجیتال، راحتی و اآسودگی بالایی است که برای بیمار به ارمغان میآورد. دیگر نیازی نیست مواد قالبگیری برای چند دقیقه، بدون هیچ گونه حرکتی درون دهان بیمار باقی بماند. همچنین از حالت تهوع و حس ناخوشایند قرارگیری مواد قالبگیری درون دهان بیمار نیز خبری نخواهد بود.
دقت بالا و وضوح تصاویر
تصاویر گرفته شده در قالبگیری دیجیتال از وضوح و دقت بالایی برخوردارند و به همین خاطر، قالب دیجیتال و ترمیم ساخته شده از روی این تصاویر با دهان و فک بیمار کاملا سازگار است.
انواع قالبگیری دیجیتال دندان
قالبگیری دیجیتال دندان، انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها میپردازیم.
قالبگیری به روش اپتیکال (Optical Impression)
قالبگیری به روش اپتیکال شامل تاباندن سیگنال نور توسط اسکنر روی سطوح دندانی است. سیگنال منعکس شده توسط دوربین دوباره گرفته میشود و برای ایجاد مدل سه بعدی مورد استفاده قرار میگیرد.
اسکنرهای نوری داخل دهانی
اسکنرهای نوری داخل دهانی با تاباندن نور به محیط دهان با سنسورهای تصویری خود، عکسهای متعددی میگیرند و یک تصویر سه بعدی از دهان بیمار نمایش میدهند.
سیستمهای CAD/CAM (طراحی و ساخت به کمک کامپیوتر)
نتایج حاصل از اسکن دهان به سیستمهای کد/کم منتقل میشود. CAD مخفف طراحی به کمک کامپیوتر است که توسط نرم افزارهای خاصی مانند اگزوکد انجام میشود. CAM نیز مخفف ساخت به کمک کامپیوتر است که از طریق دستگاههای CNC و میلینگ صورت میگیرد.
قالبگیری با استفاده از سیستمهای CAD/CAM
سیستمهای کد/کم به منظور طراحی و ساخت دیجیتالی ترمیمهای دندانی به کار می روند.
اسکنرهای داخل دهانی برای تهیه قالبهای دیجیتال
با استفاده از اسکنرهای داخل دهانی، یک اسکن دقیق از بافت دهان بیمار گرفته میشود که برای تهیه قالب دیجیتال مورد استفاده قرار میگیرد.
طراحی دیجیتالی پروتزها و ترمیمها
سیستم CAD با استفاده از نرم افزارهای مخصوص، پروتزها و ترمیمها را به صورت دیجیتالی طراحی میکند.
ساخت پروتزها و ترمیمها با دستگاههای CNC و پرینترهای سه بعدی
با توجه به نوع و جنس ترمیم و پروتز، آنها توسط دستگاههای CNC و یا پرینترهای سه بعدی ساخته میشوند. CNC ترمیمهایی که از جنس سرامیک و فلز هستند را میسازد. پرینترهای سه بعدی با رزین کار میکنند؛ در واقع رزین را به صورت لایه لایه میریزند و بعد از اینکه شکل نهایی ایجاد شد، با تاباندن اشعه ماوراء بنفش مدل سفت میشود و میتوان آن را از داخل پرینتر خارج کرد. پرینترهای سه بعدی برای ساخت سرجیکال گاید، پلاکهای ارتودنسی شفاف، روکشهای موقت و پروتزهای موقت به کار میروند.
قالبگیری به روش CEREC (Economical Restoration of Esthetic Ceramics Chairside)
CEREC یک برند است که توسط کارخانه سیرونا طراحی شده است و در واقع همان قالبگیری دیجیتال را به شکل یک پکیج سادهتر و سریعتر ارائه میدهد. این روش برای مطبها مناسب است (CHAIRSIDE است یعنی در کنار یونیت دندانپزشکی به کار میرود) و برای کلینیکها که حجم کاری بالایی دارند، به کار نمیرود.
سیستمهای CEREC برای طراحی و ساخت ترمیمهای دندانی در یک جلسه
این سیستم به منظور طراحی و ساخت ترمیمهای دندانی در یک جلسه مورد استفاده قرار میگیرد و برای مطبهایی که تعداد بیماران زیادی ندارند مناسب است.
اسکنرهای سه بعدی و نرم افزارهای مخصوص CEREC
دندانپزشک پس از آماده سازی دندان با استفاده از اسکنرهای سه بعدی، یک اسکن سه بعدی از داخل دهان انجام میدهد و نتایج را سریعا به نرم افزار مخصوص سرک منتقل میکند. نرم افزار با پیش فرضهایی که دارد، ترمیم را طراحی میکند، اصلاحات لازم روی آن انجام شده و با بافتهای دهان بیمار منطبق میشود.
استفاده از پرینترهای سه بعدی و دستگاههای CNC برای تولید ترمیمها
سپس طراحی انجام شده به دستگاه CEREC منتقل میشود. این دستگاه با سرامیک خاصی که دارد (این سرامیک نیازی به پخت در داخل کوره ندارد)، آن ترمیم را میتراشد و به دندانپزشک میدهد. در واقع در عرض چند ساعت ترمیم آماده خواهد شد. در حالیکه در دستگاههای غیر CEREC از سرامیکهای زیرکونیا استفاده میشود که نیاز به پخت حدود ۱۰ ساعت در کوره دارد و یک فرایند زمانبر است.
قالبگیری به روش توموگرافی کامپیوتری مخروطی (CBCT)
CBCT یک روش قالبگیری نیست بلکه یک رادیوگرافی سه بعدی است و دادهای ارائه میدهد که در مواردی نظیر جراحی و ایمپلنت بسیار ضروری خواهد بود.
اسکنرهای CBCT برای تصویربرداری سه بعدی از فک و دندانها
اسکنرهای CBCT با استفاده از اشعه ایکس، یک تصویر سه بعدی دقیق و با وضوح بالا از فک و دندانهای بیمار ارائه میدهد.
استفاده از تصاویر CBCT برای برنامه ریزی دقیق جراحیها و ایمپلنتها
برای طراحی سرجیکال گاید به فایل دایکام CBCT نیاز داریم.
ترکیب تصاویر CBCT با اسکنرهای داخل دهانی برای دقت بیشتر
برای افزایش دقت سرجیکال گاید، نتایج اسکن داخل دهان با فایلهای CBCT ترکیب میشوند.
مراحل قالبگیری دیجیتال دندان
قالب گیری دیجیتال دندان به طور کلی شامل مراحل زیر است.
آماده سازی دندان
دندانها به آماده سازی خاصی نیاز ندارند. فقط محیط دهان باید کاملا تمیز باشد. به عنوان مثال اگر بیمار مسواک نزده یا از نخ دندان استفاده نکرده باشد، قالب دقیق نخواهد شد. بهتر است قبل از شروع قالبگیری یک جرمگیری نیز انجام شود. اگر ممکن است لثه مزاحتی برای اسکن ایجاد کند، از کنار زنندههای لثه استفاده میشود. بزاق و خون به هیچ عنوان نباید روی بافتها وجود داشته باشد؛ باید دهان با آب شسته و با گاز کاملا خشک شود تا محیط دهان عاری از آنها باشد.
اسکن از داخل دهان بیمار
با اسکنر داخل دهانی از دهان و بافتهای آن اسکن دقیق انجام شده و نتایج روی کامپیوتر نمایش داده میشود.
خروجی اسکن دیجیتال
فایل دیجیتال اسکن از طریق ایمیل به لابراتوار ارسال میشود.
مواد مصرفی در قالبگیری سنتی و دیجیتال
در ادامه به متریال و تجهیزات مصرفی در دو روش قالبگیری سنتی و دیجیتالی نگاهی میاندازیم.
مواد قالبگیری سنتی
مواد مختلفی در قالبگیری سنتی مورد استفاده قرار میگیرند که پرکاربردترین آنها هیدروکلوئیدها و سیلیکونها هستند.
هیدروکلوئیدها دو دسته هستند: برگشت پذیر و برگشت ناپذیر.
هیدروکلوئیدهای برگشت پذیر مانند «آگار» حالت مومی دارند و با اضافه کردن آب جوش، نرم و شبیه خمیر میشوند. این مواد پس از قرارگیری داخل دهان بیمار و سرد شدن، سفت میشوند و میتوان با آنها کار کرد. پس از تمام شدن کار نیز میتوان آنها را ضدعفونی کرد و مجددا مورد استفاده قرار داد. به همین خاطر به آنها برگشت پذیر میگویند.
هیدروکلوئیدهای برگشت ناپذیر مانند «آلژینات» که شامل پودر و مایعی است که با هم مخلوط میشوند و به شکل خمیر در میآیند. از این مخلوط بعد از سفت شدن استفاده میشود. اما پس از سفت شدن قابل برگشت به حالت پودر و مایع نیست و به همین خاطر به ان برگشت ناپذیر میگویند.
نوع سیلیکونها نیز به دو دسته «افزایشی» و «تراکمی» طبقه بندی میشوند و دارای کاربردها و ویژگیهای متفاوتی هستند.
تجهیزات و نرم افزارهای مورد استفاده در قالبگیری دیجیتال
تجهیزات مورد استفاده در قالبگیری دیجیتال شامل موارد زیر هستند:
- اسکنر داخل دهانی
- یک لپ تاپ یا کامپیوتر که دندانپزشک بتواند اطلاعات را روی آن بخواند و ذخیره کند.
- نرم افزار مخصوص این کار که باید روی کامپیوتر نصب شود.
- یک راه ارتباطی برای انتقال قالب دیجیتال به لابراتوار؛ مانند ایمیل و راههای ارتباطی دیجیتال
تفاوتها و مزایای قالبگیری دیجیتال و سنتی
قالب گیری دیجیتال، مزایای قابل توجهی نسبت به روش سنتی قالبگیری دارد.
کاهش درصد خطا در قالبگیری دیجیتال
مهمترین تفاوت قالب گیری دیجیتال با سنتی، درصد خطای پایین آن است. قالبگیری سنتی به دلایل مختلفی با درصد خطای بیشتری همراه است. حباب زدن قالب، بزاق بیمار، میزان همکاری بیمار، مهارت دندانپزشک، تغییر حجم طبیعی مواد قالبگیری، شرایط محیطی نگهداری قالب تا زمان ارسال به لابراتوار، تغییرات ابعادی قالب به دلیل سفت نشدن کامل آن قبل از بیرون آمدن از دهان و به طور کلی عوامل انسانی و محیطی باعث پایین آمدن دقت روش قالبگیری سنتی میشوند.
در تکنولوژی دیجیتال از اسکنرهای سه بعدی برای اسکن محیط دهان استفاده میشود و بافتهای دهان با دقت بسیار بالایی به صورت دیجیتال ثبت میشوند. نتایج اسکن دیجیتال در یک فایل ذخیره میشود و این فایل تحت تأثیر عوامل محیطی قرار نمیگیرد. با ارسال فایل به لابراتوار، تکنسینهای لابراتوار به صورت دقیق و سه بعدی به اطلاعات دهان بیمار دسترسی خواهند داشت. به دلیل عدم دخالت نیروی انسانی در ثبت بافتهای دهانی و عدم تأثیرگذاری عوامل محیطی بر نتیجه اسکن، درصد خطای قالبگیری دیجیتال تقریبا صفر است.
برای دریافت مشاوره رایگان همین حالا تماس بگیرید
سرعت و دقت بالاتر
در قالبگیری سنتی لازم است مواد قالبگیری حداقل ۵ دقیقه درون دهان بیمار بماند تا کاملا سفت شود. در صورت عدم رضایت دندانپزشک از قالب بدست آمده ممکن است لازم باشد فرایند قالبگیری چندین بار تکرار شود. اما قالبگیری به روش دیجیتال سریعتر و دقیقتر از روش سنتی است و معمولا کمتر از دو دقیقه طول میکشد.
راحتی بیشتر برای بیماران
قالبگیری سنتی وقتگیر است و باعث خستگی بیمار خواهد شد. بسیاری از بیماران نمیتوانند ماده قالبگیری را درون دهانشان تحمل کنند و دچار حالت تهوع، اشکال در تنفس و بلع، حرکات اضافی فک و … میشوند. همچنین قالبگیری سنتی علی رغم استفاده از پیشبند باعث کثیف شدن لباس بیمار خواهد شد. اما قالبگیری دیجیتال کاملا سریع و بدون دردسر است و هیچ گونه فشار و استرسی به بیمار وارد نمیشود.
کاربردهای قالبگیری دیجیتال دندان
قالب گیری دیجیتال دندان میتواند در موارد زیر جایگزین روش سنتی قالبگیری دندان شود.
پروتزهای دندانی
اولین مرحله در ساخت پروتزهای دندانی قالبگیری از دهان است. قالب گیری دیجیتال میتواند برای ساخت پروتزهای دندانی جزئی و یا کامل مورد استفاده قرار گیرد و سرعت و دقت بسیار بالاتری نسبت به روش سنتی قالبگیری داشته باشد.
ایمپلنتها
قالبگیری دیجیتال در پروسه دریافت ایمپلنت میتواند برای برنامه ریزی محل قرار دادن ایمپلنتها، طراحی سرجیکال گاید و همچنین ساخت روکش مورد استفاده قرار گیرد.
ثبت اکلوزال (بایت)
ثبت بایت، نحوه برخورد دندانهای فک بالا و پایین را به تصویر میکشد و در مواردی نظیر بررسی و ثبت زاویه فک، لود کردن تقاطع بایت، ساخت راهنمای جراحی، ثبت بایت ارتودنسی و … به کار میرود.
ترمیمهای دندانی
قالبگیری از دهان برای ساخت ترمیمهای دندانی مانند روکش، بریج و … ضروری است. در حالیکه قالبگیری سنتی با تری (tray) همچنان روش رایج برای انجام این کار است، اما استفاده از تکنولوژی دیجیتال برای قالبگیری از دهان رو به افزایش است.
لمینت دندان
این پوستههای نازک و همرنگ دندان برای هر بیمار به صورت سفارشی و با استفاده از قالب گرفته شده از دهان ساخته میشود. قالبگیری دیجیتال برای ساخت لیمنت دندان به ایجاد نتایج ظاهری طبیعیتر و انطباق بیشتر با سایر دندانها منجر خواهد شد.
کامپوزیت دندان
قالبگیری به روش دیجیتال میتواند جایگزین قالبگیری سنتی در مراحل ساخت کامپوزیت شود. این کار به افزایش راحتی بیمار و نتایج نهایی دقیقتر و طبیعیتر کمک میکند.
تعداد جلسات و مراحل مراجعه به مطب دندانپزشکی
قالبگیری سنتی و دیجیتال از نظر تعداد جلسات و مراحل مراجعه به مطب دندانپزشکی نیز با هم متفاوت هستند.
تعداد جلسات مورد نیاز
در قالب گیری سنتی لازم است بیمار چندین بار به مطب مراجعه نماید. در صورت بروز خطای ناشی از عوامل انسانی و محیطی، تعداد دفعات مراجعه به مطب دندانپزشکی باز هم افزایش خواهد یافت. اما قالبگیری به روش دیجیتال معمولا در یک جلسه تکمیل میشود. حتی اگر قسمتی از دهان به خوبی در اسکن ثبت نشده باشد، دندانپزشک میتواند بلافاصله اسکن دیگری انجام دهد و آن را به مدل قبلی اضافه کند. همچنین میتوان آن بخش را از طریق شبیه سازی به قالب دیجیتال اضافه کرد؛ به طوریکه نیازی به تکرار اسکن نباشد. چنین امکانی در قالبگیری سنتی دندان وجود ندارد.
فرآیندهای انجام در هر جلسه
فرایندهایی که در هر جلسه از این دو روش قالبگیری دندان انجام میشود، به قرار زیر است.
در قالبگیری سنتی: ماده قالبگیری مخصوص داخل یک قاشقک یا تری ریخته میشود. دندانپزشک قاشقک را داخل دهان بیمار میبرد، روی فک منطبق میکند و کمی فشار میدهد تا مواد قالبگیری کل فک را بپوشاند و تمام اطلاعات فکی – دهانی بیمار را ثبت کند. تری باید چند دقیقه درون دهان بیمار بماند تا کاملا سفت شود. سپس از دهان خارج میشود. این قالب حاوی معکوس اطلاعات دهان بیمار است. دندانپزشک پس از ضد عفونی کردن این قالب، آن را به لابراتوار ارسال میکند تا یک مدل گچی از روی آن ساخته شود.
در قالبگیری دیجیتال: اسکنر داخل دهانی وارد دهان بیمار میشود و در مدت کوتاهی، تصاویر متعددی از بافتهای دهانی تهیه میکند. این تصاویر وارد کامپیوتر یا لپ تاپ متصل به اسکنر شده و در آنجا ادغام میشوند تا یک مدل سه بعدی از دهان بیمار ساخته شود. دندانپزشک، این مدل سه بعدی را بررسی میکند و در صوت تأیید، آن را از طریق ایمیل به لابراتوار ارسال خواهد کرد.
مزایا و معایب قالبگیری دیجیتال
در ادامه به مهمترین مزایا و معایب قالبگیری به روش دیجیتال میپردازیم.
مزایای استفاده از اسکن سه بعدی
مزایای استفاده از اسکن سه بعدی برای قالب گیری از دندانها شامل موارد زیر است:
- سرعت بالا
- دقت بیشتر و کاهش خطاهای انسانی
- صرفه جویی در زمان
- راحتی بیشتر بیمار
- رعایت بهتر بهداشت
معایب و چالشهای احتمالی
معایب و چالشهای احتمالی استفاده از تکنولوژی دیجیتال برای قالبگیری از دندانها عبارتند از:
- هزینه بالا
- عدم دسترسی به تجهیزات مورد نیاز در اغلب کلینیکها و مطبهای دندانپزشکی
- استفاده صحیح از تجهیزات دیجیتالی مستلزم آموزش دقیق و تمرین است.
هزینه قالبگیری دیجیتال دندان
علی رغم مزایای قابل توجه قالبگیری به روش دیجیتال، هزینه آن همواره یکی از فاکتورهای کلیدی در انتخاب این روش قالبگیری بوده است.
عوامل موثر بر هزینهها
هزینه قالبگیری دیجیتال دندان با در نظر گرفتن عواملی نظیر تخصص و مهارت دندانپزشک، نوع درمان و تعداد دندانها، محل کلینیک یا مطب، دقت اسکنر دهانی و … تعیین میشود.
مقایسه هزینههای قالبگیری سنتی و دیجیتال
به طور کلی هزینه قالبگیری دیجیتال دندان به علت استفاده از تجهیزات پیشرفته دیجیتالی بالاتر از قالبگیری سنتی خواهد بود.
پرسشهای متداول درباره قالبگیری دیجیتال دندان
در ادامه به چند سوال رایج درباره قالبگیری دندان به روش دیجیتال میپردازیم.
آیا اسکن داخل دهانی بی خطر است؟
بله. اسکن داخل دهانی یک روش غیر تهاجمی و بدون درد است و کاملا ایمن در نظر گرفته میشود.
آیا اسکن داخل دهانی در دوران بارداری بی خطر است؟
به گفته انجمن دندانپزشکی آمریکا، اسکن داخل دهانی در دوران بارداری بی خطر است. با این حال قبل از انجام آن حتما با متخصص زنان مشورت کنید.
آیا اسکن داخل دهانی میتواند سرطان را تشخیص دهد؟
خیر. اسکن داخل دهانی علی رغم مزایای قابل توجه خود نمیتواند در تشخیص سرطان مفید باشد.
قالبگیری دیجیتال چقدر زمان میبرد؟
قالبگیری دیجیتال از دندانها کمتر از ۲ دقیقه طول میکشد.
نتیجه گیری و توصیهها
به طور کلی دو روش قالبگیری از دندانها وجود دارد؛ سنتی و دیجیتال
قالبگیری دیجیتال سریعتر و دقیقتر از روش سنتی است و با راحتی بیشتر بیماران همراه است. با اینحال قالب گیری از دندانها به صورت دیجیتال، هزینه بالاتری نسبت به روش سنتی خواهد داشت.
توصیههای نهایی برای بیماران و دندانپزشکان
با وجود محبوبیت روزافزون قالبگیری دیجیتال، این روش همچنان در بسیاری از کلینیکها و مطبهای دندانپزشکی در دسترس نیست. اگر تمایل دارید که قالبگیری دندانهای شما به صورت دیجیتال انجام شود، حتما در این مورد با دندانپزشک خود مشورت کنید.