تقریبا همه افراد حداقل یکبار آفت دهان را تجربه کرده اند. آفت ها نوعی زخم دهانی است. آنها مسری نیستند اما می توانند تحریک کننده و دردناک باشند. آفت های دهان به علل مختلفی ایجاد می شوند و می توانند کوچک یا بزرگ باشند. برخی داروهای نسخه ای و بدون نسخه می توانند به رفع آنها کمک کنند. اما حتی بدون درمان، آفت ها معمولاً در عرض دو هفته از بین می روند. اگر شما یا اطرافیان تان به طور منظم به آفت های دهانی دچار می شوید، پس حتما می دانید که تا چه اندازه روی کیفیت زندگی تاثیر می گذارند. در بخش های زیر به شما خواهیم گفت آنها به چه دلایلی ظاهر می شوند، چه نشانه هایی دارند و روش های پیشگیری و درمان شان کدام است. توصیه می کنیم که مطلب امروز را به هیچ وجه از دست ندهید زیرا فوق العاده مفید و کاربردی خواهد بود. از همراهی شما عزیزان سپاسگزاریم.
برای دریافت مشاوره رایگان همین حالا تماس بگیرید
آفت دهان چیست؟
آفت دهان، زخم های کوچک سفید یا خاکستری با حاشیه قرمز هستند که در داخل دهان ایجاد می شوند. آنها مسری نیستند و ممکن است به صورت یک یا چند زخم ظاهر شوند.
www.ada.org
علت دقیق ایجاد آفت دهان مشخص نیست، اما برخی از کارشناسان معتقدند که مشکلات سیستم ایمنی، باکتری ها یا ویروس ها ممکن است دخیل باشند. در برخی موارد، ضربه به بافت های نرم دهان می تواند باعث ایجاد آفت شود. آنها معمولاً بسیار کوچک هستند اما ممکن است تا قطر ۱ تا ۲ سانت نیز رشد کنند. شما ممکن است در زبان، لثه، سقف دهان، داخل لب یا زیر زبان خود دچار آفت شوید. این ضایعات دهانی می توانند باعث کلافگی شما شوند و اغلب غذا خوردن و صحبت کردن را ناراحت کننده می سازند.
دو نوع آفت وجود دارد:
- آفت های ساده: ۳ تا ۴ بار در سال ظاهر می شوند. این نوع آفت معمولاً در افراد ۱۰ تا ۲۰ ساله اتفاق می افتد و حدود ۱ هفته طول می کشد.
- آفت های پیچیده: این آفت ها کمتر شایع هستند اما بزرگتر و دردناک تر می باشند. آنها ممکن است تا ۱ ماه دوام داشته باشند و جای زخم به جای بگذارند. آفت های پیچیده اغلب به دلیل یک بیماری زمینه ای مانند سیستم ایمنی ضعیف، بیماری کرون یا کمبود برخی ویتامین ها ایجاد می شوند.
اهمیت آفت دهان و تأثیر آن بر کیفیت زندگی
آفت دهان در اکثر موارد، مسئله خطرناکی نیست و صرفا آزار دهنده است. آفت های دهان با توجه به سایز، محل ایجاد و سبک زندگی شما می توانند چند روز تا چند هفته باقی بمانند و در این مدت بر کیفیت زندگی شما تأثیر منفی بگذارند. غذا خوردن، صحبت کردن، مسواک زدن با وجود آفت می تواند واقعا دشوار باشد. آفت هایی که در قسمت جلوی لب ایجاد می شوند، می توانند ظاهر ناخوشایندی داشته باشند و شما را خجالت زده کنند. البته در برخی موارد ممکن است آفت ها نشانه یک بیماری زمینه ای یا مشکلات سلامتی جدی تر باشند که به بررسی و ارزیابی بیشتر نیاز دارد.
دلایل ایجاد آفت دهان
هیچ کس دقیقاً نمی داند که چه چیزی باعث بیشتر آفت ها می شود اما می دانیم که آنها مسری نیستند و نمی توانند از طریق بزاق پخش شوند. موارد زیر، مهمترین علل ایجاد آفت هستند.
- عوامل عفونی: عفونت های قارچی و باکتریایی دهان می توانند در ایجاد آفت دهان نقش داشته باشند.
- عوامل التهابی: بیماری های لثه، زخم های دهان و آبسه ها می توانند شرایط را برای ایجاد آفت های دهانی مهیا سازد زیرا باعث بهم خوردن تعادل باکتری ها و میکروارگانیسم های طبیعی دهان خواهند شد.
- عوامل خارجی: عواملی نظیر مصرف تنباکو، مصرف الکل، خوردن غذاهای تند و گرم و اسیدی، استفاده از داروهای خاص (مانند ایبوپروفن) نیز در ایجاد آفت دهان دخیل هستند.
سایر دلایل ظاهر شدن آفت از این قرار می باشند:
- آسیب جزئی به دهان در اثر کار دندانپزشکی، مسواک زدن بیش از حد، حوادث ورزشی یا گاز گرفتن تصادفی گونه
- خمیر دندان ها و دهان شویه های حاوی سدیم لوریل سولفات
- حساسیت های غذایی، به ویژه به شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخم مرغ، آجیل، پنیر و غذاهای تند یا اسیدی
- رژیم غذایی فاقد ویتامین B-12، روی، فولات (اسید فولیک) یا آهن کافی
- پاسخ آلرژیک به برخی باکتری های موجود در دهان
- هلیکوباکتر پیلوری، همان باکتری که باعث زخم معده می شود.
- تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی
- استرس عاطفی
- ژنتیک و سابقه خانوادگی ابتلا به آفت
همچنین آفت دهان ممکن است به دلیل شرایط و بیماری های زمینه ای خاصی ایجاد شود. از جمله:
- بیماری سلیاک، یک اختلال روده ای جدی ناشی از حساسیت به گلوتن، پروتئینی که در بیشتر غلات وجود دارد.
- بیماری های التهابی روده، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
- بیماری بهجت (Behcet’s disease)، یک اختلال نادر که باعث التهاب در سراسر بدن از جمله دهان می شود.
- یک سیستم ایمنی معیوب که به جای پاتوژن ها مانند ویروس ها و باکتری ها به سلول های سالم دهان شما حمله می کند.
- HIV/AIDS که سیستم ایمنی را سرکوب می کند.
نشانه ها و علائم آفت دهان
آفت دهان باعث درد موضعی شده و به راحتی تحریک می شود. در موارد ساده، اینها تنها علائم هستند، اگرچه درد ممکن است به حدی آزاردهنده باشد که مانع غذا خوردن و صحبت کردن شما شود. موارد زیر، مهمترین نشانه ها و علائم آفت دهان هستند.
زخم ها و آفت ها در دهان
مهم ترین نشانه، وجود زخم ها و افت ها با مرکز سفید یا خاکستری زرد که توسط حاشیه قرمز التهابی احاطه شده اند. آنها معمولا گرد یا بیضی و کوچکتر از یک سانتی متر هستند و در داخل دهان شما یعنی رو یا زیر زبان، داخل گونه ها یا لب ها، در قسمت پایین لثه ها یا روی کام نرم تشکیل می شوند. آنها اغلب با گذشت زمان به رنگ خاکستری در می آیند و به تدریج محو می شوند.
درد و تورم دهان
ممکن است یک یا دو روز قبل از ظاهر شدن واقعی آفت دهان متوجه احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش شوید. اما پس از آنکه به طور کامل مشخص شدند، معمولا درد، تورم و التهاب قابل توجهی در محل مورد نظر احساس خواهید کرد.
خونریزی لثه
در مواردی که آفت دهان در قسمت پایین لثه ها ایجاد شود، باعث التهاب و تورم لثه خواهد شد و حتی می تواند به خونریزی لثه منجر شود؛ خصوصا در هنگام مسواک زدن یا کشیدن نخ دندان.
بوی نامطبوع دهان
جمع شدن باکتری های دهان روی آفت ها و همچنین ترشح خونابه و خونریزی از آنها می تواند بو و طعم نامطبوعی به دهان شما بدهد. خصوصا در اول صبح که هنوز مسواک نزده اید و تعداد زیادی میکروارگانیسم های مولد بوی بد روی افت شما جا خوش کرده اند.
تأثیر آفت دهان بر کیفیت زندگی
اگرچه آفت های دهانی کوچک و بی خطر هستند اما می توانند از جنبه های مختلف بر کیفیت زندگی شما اثر بگذارند.
تأثیر در تغذیه و خوراکی
این ضایعات دردناک دهانی می توانند غذا خوردن و نوشیدن مایعات را دشوار و طاقت فرسا کنند و حتی روی انتخاب های غذایی شما تاثیر بگذارند. زیرا مصرف خوراکی های ترش و ادویه دار باعث تحریک بیشتر آنها می شود و بنابراین مجبور هستید حداقل در مدتی که افت دارید، دور آنها را خط بکشید.
تأثیر در گفتار و ارتباطات اجتماعی
وقتی یک یا چند افت دارید، مجبور هستید آهسته تر صحبت کنید تا محل آفت به طور تصادفی به لب ها یا زبان تان برخورد نکند. خصوصا آفت هایی که روی زبان هستند، یک حس سنگینی در زبان ایجاد می کنند و شما نمی توانید آزادانه زبان تان را برای صحبت کردن بچرخانید. تمام این مسائل روی گفتار و ارتباطات اجتماعی شما تأثیر منفی می گذارد.
تاثیر در روحیه و روانشناختی
سوزش، درد و ناراحتی که افت ها در هنگام صحبت کردن، غذا خوردن، مسواک زدن و حتی در حالت عادی ایجاد می کنند، می تواند شما را از نظر روحی و روانی بهم بریزد. چون با وجود آفت دهان مجبور هستید در هنگام انجام کارهای بسیار معمولی تان نیز دقت کنید و مراقب باشید. این مسئله، انرژی روحی شما را می گیرد و باعث می شود مضطرب و کم حوصله شوید.
راه های پیشگیری از آفت دهان
شما نمی توانید به طور کامل از ایجاد آفت دهان پیشگیری کنید با این حال اقداماتی وجود دارد که رعایت آنها، احتمال ایجاد آفت و دفعات بروز آن را کاهش خواهد داد.
بهداشت دهان و دندان منظم
رعایت بهداشت دهان و دندان ها به صورت منظم و اصولی، مهم ترین کاری است که می توانید برای پیشگیری از بروز آفت انجام دهید. دو بار در روز به مدت حداقل ۲ دقیقه مسواک بزنید و روزانه نخ دندان بکشید. استفاده از یک خمیر دندان استاندارد و حاوی فلوراید، تعویض مسواک در فواصل زمانی مشخص و مصرف دهانشویه های آنتی باکتریال نیز می تواند در اجتناب از آفت دهان موثر باشد.
مصرف یک تغذیه سالم و متوازن
رژیم غذایی شما برگ برنده ای است که می تواند جلوی ابتلا به بسیاری از مشکلات سلامتی را بگیرد، از جمله آفت ها. گنجاندن غذاهای کامل و کمتر فراوری شده، افزایش مصرف میوه ها و سبزیجات تازه و کاهش مصرف نمک و خوراکی های محرک مانند شکلات و فلفل باعث می شود سیستم ایمنی قوی تری داشته باشید و همچنین دچار کمبودهای تغذیه ای نشوید. این موارد تا حدود زیادی جلوی تشکیل آفت دهان را می گیرند.
استفاده از روش های موثر برای کاهش استرس و اضطراب
استرس و اضطراب از دلایل ایجاد آفت دهان هستند. استرس باعث ترشح هورمونی به نام کورتیزول می شود که به هورمون استرس نیز معروف است. این هورمون می تواند به ایجاد التهاب در بدن خصوصا در دهان منجر شود. و بررسی های متعدد نشان می دهد که افراد مضطرب، بیشتر از سایرین به آفت دهان دچار می شود.
روش های مختلفی برای کنترل سطح استرس وجود دارد. شما می توانید با توجه به سبک زندگی، علاقه مندی و وقت آزادتان، یک یا چند مورد از آنها را انتخاب کنید.
- پیاده روی منظم
- مراقبه یا مدیتیشن
- ورزش
- گوش دادن به موسیقی ملایم
- آروماتراپی (روشن کردن شمع های معطر)
- یوگا
- کاهش مصرف کافئین
- داشتن خواب کافی و با کیفیت
راه های درمان آفت دهان
هدف اصلی درمان آفت، کاهش علائم تا زمانی است که آفت به خودی خود از بین برود.
استفاده از داروهای ضدعفونی کننده و ضد التهاب
آفت هایی که منشا میکروبی و عفونی دارند، با داروهای ضد عفونی کننده به راحتی درمان می شوند. استفاده از داروهای ضد التهاب نیز می تواند به فرونشاندن درد و التهاب آفت ها کمک نماید. برای دریافت این داروها لازم است به پزشک مراجعه کنید.
استفاده از ژل ها و دهانشویه های خاص
ژل های OTC ضد آفت (مانند ژل آفتین) باید به طور مستقیم روی ناحیه مبتلا به آفت به کار روند. استفاده از دهانشویه های ضد عفونی کننده و حتی آب نمک نیز با تمیز نگه داشتن آفت و بی حس کردن ناحیه مبتلا می تواند موثر واقع شود.
ترمیم و درمان زخم ها و آفت ها
شما می توانید با استفاده از بانداژ یا پچ های مخصوص آفت دهان، روی این زخم ها را بپوشانید و جلوی تحریک آنها را بگیرید. این پچ ها حاوی عصاره های گیاهی و ترکیبات ضد التهاب و ضد باکتریایی هستند و با رساندن مستقیم دارو به محل زخم باعث کاهش درد و التهاب آفت و در نتیجه ترمیم سریع تر این زخم های دهانی می شوند.
درمان بیماری های مرتبط با آفت دهان
همانطور که می دانید، وجود برخی از بیماری های زمینه ای مانند بیماری های مرتبط با التهاب روده و بیماری کرون و کولیت نیز می تواند باعث ایجاد آفت شود. در مواردی که به طور مکرر به آفت های دهانی دچار می شوید، لازم است از نظر ابتلا به بیماری های مرتبط با آفت مورد بررسی و درمان قرار بگیرید.
پیش بینی و پیگیری
همانطور که گفتیم علت اصلی بروز آفت مشخص نیست بنابراین نمی توانید ۱۰۰ درصد از ایجاد آن جلوگیری کنید اما توجه به نکات پیشگیرانه و پیگیری اصولی این مشکل در صورت تکرار آفت می تواند واقعا راهگشا باشد.
رعایت نکات پیشگیری برای جلوگیری از تکرار آفت دهان
اگر بیشتر از ۲ تا ۳ بار در سال آفت می زنید، یعنی جزء افراد مستعد آفت هستید. بنابراین مهم است که به منظور جلوگیری از تکرار آفت دهان، اقدامات لازم برای پیشگیری نظیر داشتن رژیم غذایی سالم، رسیدگی به بهداشت دهان و دندان و کاهش استرس را جدی بگیرید. علاوه بر این توصیه می شود دقت کنید که چه زمان هایی آفت می زنید؛ پس از مصرف یک خوراکی محرک؟ وقتی به شدت خسته و فرسوده هستید؟ موقع بیمار شدن؟ با دقت به موارد اینچنینی می توانید یک الگوی منظم برای مشکل تان پیدا کنید که پیشگیری از آن را آسان تر می سازد.
مراقبت و بازدید های منظم از دندانپزشک
مراجعات منظم به دندانپزشک (هر ۶ ماه یکبار)، ساده ترین و مطمئن ترین راه برای تشخیص علت این زخم های دهانی و در صورت نیاز، دریافت داروهای مناسب است. دندانپزشک با ارزیابی کامل وضعیت دهان و لثه های شما و چک کردن یک سری موارد به ظاهر ساده اما تاثیر گذار می تواند بهترین راهکارهای پیشگیری و درمانی را در اختیار شما قرار دهد.
حرف آخر
در بخش های فوق به اهمیت شناسایی و درمان صحیح آفت دهان پرداختیم. این زخم های دهانی واقعا طاقت فرسا و آزار دهنده هستند بخصوص اگر مدام تکرار شوند. بنابراین بهتر است با شناسایی علت یا علل احتمالی و درمان صحیح و اصولی آفت دهان جلوی عود مجدد آن را بگیرید. همچنین از تأثیرات مخرب آفت دهان بر کیفیت زندگی خود غافل نشوید. این زخم های کوچک می توانند به راستی کلافه کننده باشند چون شما به مدت حداقل یک هفته تا ده روز نمی توانید به راحتی حرف بزنید، غذا بخورید، مسواک بزنید و حتی آزادانه بخندید! به همین دلیل، رعایت نکات لازم برای پیشگیری از ایجاد آفت دهان که مهمترین آنها رعایت بهداشت دهان و دندان است، اهمیت بسیاری دارد.
در پایان لازم به ذکر است که اگر دچار آفت های دهانی مکرر یا طولانی مدت (معمولا بیشتر از ۲ هفته) می شوید، حتما برای بررسی دقیق تر به پزشک مراجعه کنید زیرا در اکثر مواقع، یک بیماری زمینه ای باعث به وجود آمدن چنین وضعیتی خواهد شد. در اینصورت تشخیص و کنترل یا درمان این بیماری علاوه بر رفع علائم خود بیماری می تواند شما را از شر عودهای مکرر آفت دهان خلاص کند.
