کامپوزیت دندان چیست؟

کامپوزیت اساساً پر کردن استاندارد یک دندان است که رنگی شبیه رنگ طبیعی دندان اصلی شما دارد. آنها همچنین به عنوان پرکننده های رزینی، پرکننده های سفید و پرکننده های همرنگ دندان نیز شناخته می شوند. کامپوزیت ها در واقع  برای ترمیم ترک ها، شکستگی و پوسیدگی در دندان های آسیب دیده یا ترمیم و روکش دندان های جلو کاربرد دارند.

در ادامه این مطلب می خواهیم سری بزنیم به دنیای کامپوزیت های دندان و اطلاعات جامع و کاملی از این روش ترمیم دندان را در اختیار شما قرار دهیم؛ پس تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

جدول قیمت کامپوزیت

قیمت کامپوزیت به عوامل متعددی از جمله برند کامپوزیت وابسته است، در جدول زیر قیمت به روز کامپوزیت دندان بر اساس برند لیست شده است.

نوع کامپوزیت	قیمت (تومان)
گلس	1،000،000
دیاموند	1،900،000
رابی	2،800،000
نانوهیبرید	2،500،000
نانو سرامیک	3،500،000
سوپر کامپوزیت	5،000،000

همه چیز در مورد کامپوزیت دندان 

آمالگام ها که از فلز نقره‌ای رنگ ساخته شده‌اند، بیش از 100 سال است که برای ترمیم موفق دندان‌ها استفاده می‌ شوند. این روزها اما محبوب ترین روش ترمیم دندان در بین دندانپزشکان و بیماران، کامپوزیت دندان است. کامپوزیت های دندانی که برای مطابقت با رنگ دندان طبیعی بیمار طراحی شده اند، می توانند دندان ها را ترمیم کرده و تاثیر جادویی بر لبخند بیمار داشته باشند. با وجود اینکه هزینه کامپوزیت ها نسبت به پرکردگی های قدیمی بیشتر است و دوام کمتری دارند، اما بیماران و دندانپزشکان همچنان کامپوزیت را به دلیل توانایی در ترکیب یکپارچه با رنگ دندان آسیب دیده ترجیح می دهند. 

کامپوزیت های دندانی از رزین ساخته شده اند که پلیمری سخت و مصنوعی است. رزین با ذرات شیشه یا کوارتز مخلوط می شود تا موجب ترمیم دندان سخت و همرنگ با سایر دندان های طبیعی فرد شود. مواد کامپوزیت در چندین رنگ سفید موجود است که به دندانپزشک اجازه می دهد تا کاملاً رنگ آن را با رنگ دندان بیمار مطابقت دهد. ترمیم و زیباسازی دندان با کامپوزیت برای بیشتر نواحی دهان، به خصوص روی دندان های جلویی که ظاهر آن از اهمیت بیشتری برخوردار است، مناسب است.

از آنجایی که کامپوزیت ها مستقیماً به دندان می چسبند، دندانپزشکان اغلب هنگام آماده کردن دندان برای کامپوزیت کردن، نیاز به تراش دندان ندارند. همچنین انواع مختلفی از مواد پرکننده موجود است که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند و شما و دندانپزشکتان می ‌توانید بهترین گزینه ‌ها برای ترمیم دندان‌ هایتان انتخاب کنید.  مانند اکثر ترمیم های دندان، کامپوزیت دندان نیز دائمی نیست و ممکن است روزی مجبور به تعویض شوید. اما با این وجود آنها ماندگاری بالایی دارند و سال ها دوام خواهند داشت و لبخندی زیبا و ماندگار به شما می بخشند، البته به شرط رعایت نکات مربوط به نگهداری و مراقبت های بعد از کامپوزیت که در ادامه همین مطلب به آنها نیز می پردازیم.

کامپوزیت دندان برای چه کسانی مناسب است؟

همانطور که گفتیم از کامپوزیت دندان برای ترمیم دندانی استفاده می ‌شود که تحت تأثیر پوسیدگی، ترک، شکستگی و غیره قرار گرفته است. بنابراین می توان گفت کسانی که به دنبال لبخندی بی عیب و نقص و زیبا هستند و یا تمام کسانی که هر کدام از این مشکلات را در دهان و دندان خود داشته باشند، می توانند کاندیدای مناسبی برای انجام ترمیم با کامپوزیت باشند:

• دندان های لب پر شده
• فضای اضافی بین دو دندان
• دندان های ترک خورده یا شکسته
• دندان های پوسیده
• دندان های فرسوده

چه کسانی نمی توانند کامپوزیت کنند؟

کامپوزیت دندان یک راه حل سریع و عالی برای برخی از بیماران است و می تواند نتایج شگفت انگیزی به همراه داشته باشد. با این حال، همه کاندیدای مناسبی برای این درمان نیستند و ممکن است بر اساس ویژگی ای دهان و دندان شما، دندانپزشک تشخیص دهد که سایر روش های ترمیم و زیبایی دندان برای شما مناسب تر است. برای مثال افرادی که شرایط زیر را دارند اغلب کاندیدای مناسبی برای کامپوزیت نیستند و نمی توانند دندان های خود را کامپوزیت کنند:

• افرادی که جنس دندان هایشان به گونه ای است که تمایل به لکه شدن و تغییر رنگ در طول زمان دارد.
• بیمارانی که دندان قروچه دارند یا فک خود را فشار می دهند و به همین دلیل دندان های کامپوزیتی برای این افراد بیشتر در خطر ترک خوردگی و شکستگی هستند. 
• کسانی که دندان های بسیار کج و نامرتب دارند، زیرا کامپوزیت امکان محدود برای صاف کردن دندان های کج دارد.
• افرادی که مواد و استخوان کافی در دندان طبیعی آنها باقی نمانده است تا کامپوزیت روی آن چسبانده شود.

انواع روش های کامپوزیت دندان 

روش های مختلفی برای نصب و چسباندن کامپوزیت وجود دارد که بنا به تشخیص دندانپزشک و مشکلات دندانی بیمار انتخاب می شود. در ادامه با روش های مختلف کامپوزیت بیشتر آشنا می شویم:

کامپوزیت مستقیم 

در طول این عمل، دندانپزشک شما از چسب و رزین کامپوزیت همرنگ دندان برای ترمیم یا تغییر شکل دندان شما استفاده می کند. این مواد با استفاده از نور آبی مرئی یا همان نور لیزر به دندان های شما چسبانده می شوند. فقط یک نوبت ویزیت برای باندینگ مستقیم دندان مورد نیاز است.

پیوند مستقیم کامپوزیت برای چه مواردی استفاده می شود؟

• حفره ها را پر کنید یا دندان ها را ترمیم کنید
• فضاهای بین شکاف های دندان را پر کنید
• دندان های لکه دار را از نظر زیبایی تغییر می دهد
• شکل دندان ها را تغییر دهید 
• برای محافظت از ریشه دندانی که با عقب نشینی لثه در معرض دید قرار گرفته است

کامپوزیت غیر مستقیم 

در طی این روش، دندانپزشک شما چند قالب از دندان های شما را می گیرد و آنها را به آزمایشگاه تخصصی دندانپزشکی می فرستد و در این حالت ترمیم دندان خارج از جراحی انجام می شود. یک روش باندینگ غیرمستقیم دندان به دو جلسه ویزیت نیاز دارد. 

کامپوزیت غیر مستقیم برای چه مواردی استفاده می شود؟

تکنیک کامپوزیت غیرمستقیم دندان، موقعیت دقیق براکت را تضمین می‌ کند. در این روش می‌توان مجموعه کاملی از بریس‌ها از جمله اکسپندرها را در یک ساعت نصب کرد. به طور سنتی، بریس‌ها روی هر دندان جداگانه، یکی یکی قرار می ‌گیرند اما در این روش می توان با سرعت بیشتری این کار را کرد. باندینگ غیر مستقیم دندان برای صاف کردن دندان ها در خط لبخند استفاده می شود.

ونیر کامپوزیت

در طی این روش، دندانپزشک شما روکشی از کامپوزیت روی دندان ها می کشد که به دندان‌ها در شکل ظاهری مطلوب‌تر کمک می ‌کند. این روش یک جایگزین کم تهاجمی برای روکش های چینی است. از همان ماده به عنوان روکش کامپوزیت مستقیم استفاده می شود، با این حال، روند اعمال متفاوت است. ونیرهای کامپوزیت غیرمستقیم می توانند ساییدگی های بیشتری را تحمل کنند و در برابر شکستگی بهتر از نسخه کامپوزیت مستقیم مقاومت کنند. با این حال، هزینه آنها بیشتر از ونیرهای کامپوزیت مستقیم است.

ونیرهای کامپوزیت برای چه مواردی استفاده می شود؟

از ونیرهای کامپوزیت در شرایطی استفاده می ‌شود که در آن دندان ‌های طبیعی تغییر رنگ می ‌دهند. همچنین در مواردی که ناهماهنگی های جزئی در دندان ها وجود دارد، می توان از ونیر کامپوزیت استفاده کرد تا ظاهری صاف تر داشته باشد. دندان های شکسته و فرسوده نیز می توانند از ونیرهای کامپوزیت بهره مند شوند. به طور کلی، کاربرد و مزایای اصلی ونیرهای کامپوزیت بهبود ظاهر لبخند است.

ترمیم های کامپوزیت

ترمیم های کامپوزیت دندان روشی برای ترمیم دندان های پوسیده، تراشیده و یا شکسته شده است. این ترمیم دندان را به سلامت و عملکرد اصلی خود باز می گرداند و همچنین ظاهری بسیار زیبا و جذاب به خط لبخند ارائه می دهد. این نوع درمان به بیماران این امکان را می دهد که به جای جایگزینی دندان های مصنوعی روی دندان های موجود خود کار کنند.

مراحل کامپوزیت دندان

کامپوزیت دندان چطور انجام می شود؟

اگر بخواهیم مراحل کامپوزیت دندان را ساده بیان کنیم در 4 مرحله زیر خلاصه می شود:

در ادامه مراحل کامپوزیت دندان را گام به گام و با جزئیات بیشتر بخوانید:

1. مشاوره

اولین قدم در هر درمان دندانپزشکی همیشه مشاوره با یک دندانپزشک ماهر و با تجربه است. در طول ملاقات با دندانپزشک خود، می توانید مشکلات لبخند و نگرانی های دندانی خود را بیان کنید. آنها به نوبه خود یک برنامه درمانی برای مورد شما طراحی کرده و به شما پیشنهاد می کنند. فراموش نکنید که دندانپزشک شما همیشه بهترین درمان را برای شما پیشنهاد می کند، بنابراین گاهی اوقات اگرچه شما یک روش خاص را می خواهید، ممکن است آن چیزی نباشد که برای شما مناسب است. اما به همراه دندانپزشک خود می توانید گزینه های دیگری را در نظر بگیرید و به توافق برسید.

2. معاینه

در طول معاینه دهان، دندانپزشک شما به طور کلی سلامت دندان شما را ارزیابی می کند. آنها هر گونه نشانه ای از مشکلات دندان مانند عفونت، التهاب، بیماری لثه و غیره را جستجو می کنند. اگر آنها هر گونه مشکلی را تشخیص دهند، دندانپزشک شما باید ابتدا این مشکلات را قبل از اقدام به کامپوزیت شما اصلاح کند. به عنوان مثال، اگر دندانپزشک شما تشخیص دهد که شما حفره های عمیق دارید، ممکن است به شما توصیه کند که درمان ریشه را انجام دهید. اما اگر همه چیز خوب پیش برود، دندانپزشک شما می تواند بلافاصله این روش ترمیم دندان را شروع کند.

3. تصویربرداری با اشعه ایکس

تصویربرداری با اشعه ایکس جنبه مهمی برای انجام روکش است زیرا به دندانپزشک شما اجازه می دهد تا ساختار استخوان دندان شما را مطالعه کند. این تصویربرداری برای ارزیابی وضعیت فک شما ضروری است و به تشخیص هر گونه مشکل اساسی قبل از شروع درمان کمک می کند.

4. انتخاب رنگ مناسب

دندانپزشک از یک راهنمای رنگ برای انتخاب سایه کامپوزیت متناسب با رنگ طبیعی دندان بیمار استفاده می کند. سایه های دندان در انواع بی شماری وجود دارد و دندانپزشک بر روی کامپوزیتی کار می کند که نزدیک به رنگ دندان های طبیعی بیمار است. در صورت لزوم، دندانپزشک ممکن است رنگ متفاوتی از کامپوزیت را برای سطح خارجی دندان و یک رنگ دیگر برای سطح داخلی دندان انتخاب کند و این تکنیک کامپوزیت لیرینگ، نتایج ترمیم را طبیعی تر می کند.

5. آماده کردن دندان 

این مرحله معمولاً شامل پیرایش و پاکسازی دندان است. برخی از دندانپزشکان برای آرامش بیمار از یک ماده بی حس کننده استفاده می کنند. اگر دندان نیاز به درمان های زیبایی داشته باشد، کمی تراش یا حتی بدون تراش انجام می شود. دندانپزشک با چسباندن کامپوزیت روی مینا و تغییر شکل دندان، دندان را ترمیم می کند. اگر دندان دارای نواحی پوسیده باشد، برداشت پوسیدگی ممکن است گسترده تر باشد.

6. اسید شویی

پس از تراش دندان، دندانپزشک فرآیند باندینگ را با استفاده از یک کاندیشنر ژل مانند اسیدشویی می کند. این کاندیشنرها حاوی 30 تا 40 درصد اسید فسفریک هستند که طعم آنها را ترش و تلخ می کند. ایم ماده باید حداقل 15 ثانیه روی ناحیه مورد نظر بماند و سپس شستشو شود. این کار باعث می شود دندان شبیه شیشه حک شده به نظر برسد و باعث می شود تا سطح دندان‌  برای پیوند با کامپوزیت آماده ‌شود.

7. پیوند و درمان

با اپلیکاتور، دندانپزشک مقدار کمی عامل باندینگ را روی ناحیه اسیدشویی شده می‌مالد. دندانپزشک ممکن است مقداری هوا را روی عامل باندینگ بدمد تا از نازک بودن و یکنواختی لایه اطمینان حاصل کند. هنگامی که ماده باندینگ روی سطح دندان قرار گرفت، دندانپزشک آن را به مدت 10 تا 20 ثانیه در معرض نور کیور یا همان نور لیزر قرار می دهد. این نور باعث تحریک کاتالیزور در عامل پیوند بین کامپوزیت و سطح دندان و همچنین سخت شدن عامل و ایجاد پیوند میکرومکانیکی با سطح دندانی می شود.

8. فرم دهی دندان

در این مرحله دندانپزشک لایه هایی از کامپوزیت دندان را اعمال می کند که شکل دندان را آماده می کند. هر لایه به عامل باندینگ می چسبد و این پرکننده کامپوزیت شبیه بتونه به نظر می رسد. دندانپزشک هر لایه را اعمال می کند و در جای خود قرار می دهد و به این شکل به دندان جدید فرم می دهد. در این مرحله از کامپوزیت است که مهارت و ظرافت و دقت دست دندانپزشک مشخص می شود.

9. سفت کردن کامپوزیت 

پس از این، دندانپزشک دندان را به مدت 10 تا 40 ثانیه در معرض نور کیورینگ یا همان نور لیزر  قرار می دهد تا کامپوزیت در جای خود کاملاً سفت شود. در این مرحله از لیرینگ کامپوزیت، دندانپزشک هر لایه را به دقت در جای خود محکم می کند و اگر مشکلی در هر لایه پیش بیاید می تواند با قرار دادن یک لایه اضافی آن را  اصلاح کند.

10. پولیش کردن کامپوزیت

دندانپزشک پس از آن که کامپوزیت را شکل می دهد شروع به پولیش کردن کامپوزیت و صیقل دادن آن می کند. این مرحله برای زیباسازی بیشتر، جلا دادن و ایجاد شفافیت سطح کامپوزیت انجام می شود. همچنین با پولیش کردن کامپوزیت دندان می توان زوایای دندان و نواقص دیگر را هم اصلاح کرد.

11. تست کردن نهایی

برای اطمینان از نتایج کامپوزیت، دندانپزشک در این مرحله دندان های کامپوزیت شده را تست می کند. این تست شامل نحوه گاز گرفتن و عملکرد دندان ها می شود. بدین ترتیب دندانپزشک یا کاغذ کربنی را بین دندان های بیمار قرار می دهد تا بیمار دندان های جدید خود را به آرامی روی آن فشار دهد و در صورت وجود هرگونه اشکال در گاز گرفتن بیمار، می توان نواقص را از طریق پولیش دوباره از بین برد.

انواع کامپوزیت دندان 

کامپوزیت ها معمولاً بر اساس اندازه، مقدار و جنس مواد طبقه بندی می شوند. انواع مختلف کامپوزیت مورد استفاده عبارتند از کامپوزیت های ماکروفیل (کامپوزیت های معمولی)، کامپوزیت های میکروفیل، کامپوزیت های هیبریدی (شامل کامپوزیت های سنتی هیبرید، میکروهیبرید و نانوهیبرید)، و کامپوزیت های نانو. 

کامپوزیت های ماکروفیل یا معمولی

کامپوزیت های Macrofill اولین نوع کامپوزیت بودند که در اوایل دهه 1960 معرفی شدند. اگرچه این نوع ترمیم های کامپوزیت گاهی در برخی از بیماران مسن دیده می شود، اما دیگر در عمل بالینی استفاده نمی شوند. متوسط اندازه ذرات کامپوزیت‌های معمولی تقریباً 8 میکرومتر است و به دلیل اندازه نسبتاً بزرگ و سختی شدید ذرات پرکننده، معمولاً بافت سطحی ناهمواری از خود نشان می ‌دهند. این نوع بافت سطحی باعث می شود که ترمیم بیشتر در معرض تغییر رنگ ناشی از رنگ خارجی باشد. کامپوزیت های ماکروفیل نسبت به انواع میکروفیل یا هیبریدی میزان سایش اولیه بیشتری دارند و به همین دلیل پولیش را سخت تر می ‌کنند. بد نیست بدانید که اکثر کامپوزیت های معمولی در حال حاضر با کامپوزیت های هیبریدی جایگزین شده اند.

کامپوزیت های میکروفیل

کامپوزیت های Microfill در اواخر دهه 1970 معرفی شدند. این مواد برای جایگزینی سطح زبر مشخصه کامپوزیت های معمولی با سطح صاف و براق مشابه مینای دندان طراحی شده اند. کامپوزیت های میکروفیل به جای اینکه حاوی ذرات پرکننده بزرگ معمولی کامپوزیت های معمولی باشند، حاوی ذرات سیلیس کلوئیدی هستند که قطر متوسط آنها 01/0 تا 04/0 میکرومتر است. این اندازه ذره کوچک منجر به یک سطح صاف و صیقلی در ترمیم نهایی می شود که کمتر پذیرای پلاک یا رنگ آمیزی بیرونی است. از آنجایی که این مواد حاوی پرکننده بسیار کمتری نسبت به کامپوزیت های معمولی یا ترکیبی هستند، برخی از ویژگی های فیزیکی و مکانیکی آنها پایین تر است. با این وجود، کامپوزیت های میکروفیل از نظر بالینی بسیار مقاوم در برابر سایش هستند. همچنین، الاستیسیته پایین آن‌ها به ترمیم‌های کامپوزیت اجازه می دهد که در طول خم شدن دندان خم شوند و از رابط باندینگ بهتر محافظت کنند. 

کامپوزیت های هیبریدی

کامپوزیت های هیبریدی در تلاشی برای ترکیب خواص فیزیکی و مکانیکی مطلوب مشخصه کامپوزیت های ماکروفیل با سطح صاف معمولی کامپوزیت های میکروفیل طراحی شدند. این مواد مخلوطی از ذرات پرکننده کوچک است که منجر به اندازه ذرات متوسط قابل توجهی کوچک‌تر (0.4 تا 1 میکرومتر) نسبت به کامپوزیت ‌های معمولی می ‌شود. همچنین ویژگی های فیزیکی و مکانیکی این نوع کامپوزیت دندان به طور کلی نسبت به کامپوزیت های معمولی برتر است.  نسخه‌های فعلی کامپوزیت‌های هیبریدی همچنین حاوی نانوپرکننده‌های بسیار کوچک هستند که در نتیجه ویژگی ‌های برتری دارند. این نسخه های جدیدتر کامپوزیت های هیبریدی، کامپوزیت های نانوهیبرید نامیده می شوند.

کامپوزیت های نانو

کامپوزیت های نانوفیل یا کامپوزیت های نانو حاوی ذرات پرکننده بسیار کوچک هستند (0.005 تا 0.01 میکرومتر). از آنجایی که این ذرات اولیه کوچک را می توان به راحتی انباشته کرد، طیف کاملی از اندازه های پرکننده امکان پذیر است و در نتیجه، سطوح پرکننده بالایی را می توان در مواد ترمیمی ایجاد کرد که منجر به خواص فیزیکی خوب و بهبود زیبایی می شود.

اندازه ذرات اولیه کوچک همچنین باعث می شود که نانو کامپوزیت ها قابلیت جلاپذیری بالایی داشته باشند. به دلیل این ویژگی‌ها، کامپوزیت‌های نانو  و نانوهیبرید محبوب‌ترین مواد ترمیمی کامپوزیت مورد استفاده هستند. 

مزایای کامپوزیت دندان

ترمیم دندان با کامپوزیت یکی از محبوب‌ترین روش‌هایی است که می ‌توانید برای داشتن لبخندی زیبا امتحان کنید. مطمئناً کامپوزیت دندان مزایای  خاص خود را دارد، برای مثال معمولاً می توان آن را تنها در یک جلسه انجام داد، اگر اصلاحات جزئی باشد، معمولاً نیازی به تراش دادن دندان نیست و نسبتاً مقرون به صرفه است. در ادامه با سایر مزایای روکش کامپوزیت بیشتر آشنا می شویم:

زیبایی بیشتر

رنگ کامپوزیت می تواند کاملاً با رنگ دندان های موجود مطابقت داشته باشد که اکثراً آن را مزیت اصلی این روش ترمیم می دانند. در واقع آنها عملاً نامرئی به نظر می رسند و بنابراین به ویژه برای استفاده در دندان های جلویی یا قسمت های قابل رویت دندان، جایی که بسیار قابل توجه است و به هیچ وجه نمی توان آن را پوشاند، مناسب هستند.

تطبیق پذیری

تطبیق پذیری دلیل قوی دیگری است که کامپوزیت ها برای بسیاری از افراد انتخاب خوبی هستند. این روش نه تنها برای زیبایی کاربرد دارد بلکه در پر کردن دندان با کامپوزیت ما شاهد اهداف درمانی این نوع ترمیم نیز هستیم. علاوه بر استفاده به عنوان ماده پرکننده برای پوسیدگی، پرکننده های کامپوزیت می توانند برای ترمیم دندان های شکسته، آسیب دیده یا فرسوده نیز استفاده شوند. به علاوه می توان از آنها برای پر کردن حفره های کوچک تا متوسط در دندان های جلو یا عقب نیز استفاده کرد.

چسبندگی بالا

مواد کامپوزیت از نظر شیمیایی به ساختار دندان متصل می ‌شوند و پشتیبانی بیشتر و بهتری را فراهم می کنند. در واقع ترکیب رزین به خوبی در یک سطح میکرو به مینای دندان می ‌چسبد و باعث می ‌شود کامپوزیت ها کمتر شل شوند و ماندگاری بالایی داشته باشند. 

آسیب کمتر

گاهی اوقات هنگام از بین بردن پوسیدگی و آماده سازی دندان برای نصب کامپوزیت، در مقایسه با پرکردگی های آمالگام نیاز به برداشتن ساختار کمتری از دندان است. این صرفه جویی در برداشت و تراش بیش از حد از دندان طبیعی ، مزیت اصلی کامپوزیت نسبت به سایر روش های ترمیمی است.

حفظ دندان طبیعی تا حد امکان 

کامپوزیت انعطاف پذیرتر هستند، به این معنی که می توانند بهتر قالب گیری شوند تا متناسب با دندان شما باشند. نتیجه این انعطاف پذیری هم نیاز کمتر به سوراخ کردن و حفظ بیشتر دندان طبیعی شماست.

جلوگیری از حساسیت

FDA استفاده از جیوه در مواد پرکننده را تایید کرده است و هیچ مدرکی مبنی بر اینکه پر کردن با آمالگام باعث مسمومیت با جیوه شود، وجود ندارد. با این حال، برخی از افراد به فلزات موجود در پرکننده‌های آمالگام حساسیت دارند و برخی افراد ترجیح می ‌دهند جیوه در دهان خود نداشته باشند و از این لحاظ کامپوزیت دندان می تواند گزینه بهتری برای این بیماران باشد. روکش کامپوزیت در صورت داشتن آلرژی بیمار ایمن تر هستند و به لطف پایه سرامیکی آن ها، دیگر جیوه ای برای نگرانی وجود نخواهد داشت!

مقاومت بالا در برابر فشار

کامپوزیت ها بادوام هستند و می توانند فشار و استفاده متوسط را تحمل کنند.

معایب کامپوزیت دندان

مانند هر روش درمانی دیگری، کامپوزیت دندان هم عاری از عیب و نقص نیست. در ادامه برخی از معایب این روش ترمیم و زیباسازی دندان را برایتان بازگو می کنیم تا در انتخاب خود هوشیارتر باشید:

امکان تغییر رنگ

برخلاف روکش ها و ونیر های ساخته شده از زیرکونیا، کامپوزیت به دلیل ساختار متخلخل خود تمایل به تغییر رنگ در طول زمان دارد. در واقع کامپوزیت حتی از مینای طبیعی متخلخل تر است. بنابراین بیمارانی که زیاد شراب، قهوه و چای می نوشند و همچنین افراد سیگاری، به ویژه مستعد ایجاد لکه هستند. اگر جزو این دسته از بیماران هستید، باندینگ کامپوزیت ممکن است بهترین گزینه برای شما نباشد. در قیقت تغییر رنگ یکی از دلایلی است که گفته می شود که چسبندگی کامپوزیت تنها چند سال دوام می آورد.

دوام کمتر نسبت به برخی روکش های دیگر

یک ایراد عمده، استحکام کمتر مواد کامپوزیت در مقایسه با با روکش ها و سرامیک هایی مانند زیرکونیا است که در برخی موارد حتی تا 30 سال نیز دوام می آورند. پیش‌بینی اینکه چه زمانی مواد ترک می‌ خورد، به سادگی غیرممکن است زیرا بستگی به عادات غذایی بیماران دارد. خوردن غذاهای سفت مانند آجیل یا شیرینی های تافی، احتمال ترک خوردن یا شکسته شدن کامپوزیت را تا حد زیادی افزایش می دهد. همچنین به همین دلیل است که باندینگ کامپوزیت برای بیمارانی که فک خود را فشار می دهند یا دندان قروچه می کنند منع مصرف دارد. بهترین گزینه برای این بیماران روکش های زیرکونیومی هستند که بالاترین استحکام را در بین تمام مواد سرامیکی موجود در دندانپزشکی ارائه می دهند. 

حجیم بودن

بسیاری از بیماران به دلیل اینکه نمی خواهند دندان های خود را بیش از حد بتراشند، به کامپوزیت دندان رو می آورند. با وجود اینکه این روش یک گزینه عالی برای اصلاح مسائل جزئی مانند رفع شکاف بین دندان ها یا رفع شکستگی ها و لبه های بریده شده است، مشکلات زمانی شروع می شود که بیماران بخواهند کل دندان های خود را کامپوزیت کنند تا آنها را سفید کنند و شکل آنها را بهبود بخشند. همانطور که می دانید کامپوزیت دارای درجه شفافی است، بنابراین برای سفید کردن دندان، مقدار قابل توجهی از مواد باید لایه لایه شود تا به رنگ طبیعی دندان نزدیک شود و همانطور که می توانید تصور کنید، این کار باعث حجیم شدن دندان می شود. این ممکن است برای افرادی با دندان‌های بسیار کوچک و ظریف مشکلی ایجاد نکند، اما آنهایی که دندان‌های بیش از حد برجسته دارند ممکن است از چنین حجیمی راضی نباشند.

مراقبت بعد از کامپوزیت دندان

وقتی صحبت از مراقبت بعد از کامپوزیت دندان می ‌شود، بیشتر منظور رعایت بهداشت دهان و دندان است، با این تفاوت که حتماً باید به آن توجه ویژه داشته باشید. دندان های کامپوزیت شده شما ممکن است بیشتر در معرض آسیب یا تغییر رنگ باشند؛ اما می توانید با یک شیوه زندگی سالم و عادات مناسب مراقبت از دهان، طول عمر و دوام آن را افزایش دهید. دستورالعمل مراقبت از کامپوزیت شامل موارد زیر می شود:

• دندان های خود را دو بار در روز به مدت دو دقیقه با استفاده از یک خمیر دندان غیر ساینده و یک برس نرم مسواک بزنید.
• یک یا دو بار در روز از دهانشویه استفاده کنید.
• روزی یک بار بین دندان های خود را با استفاده از نخ دندان یا مسواک بین دندانی تمیز کنید.
• دندان های خود را قروچه نکنید و به آنها بیش از حد فشار وارد نکنید.
• از جویدن اقلام غیر خوراکی مانند خودکار، مداد، ناخن دست و یخ خودداری کنید زیرا این امر می‌ تواند باعث خرد شدن و شکستگی دندان های جدید شما شود.
• از یک رژیم غذایی سالم استفاده کنید و از مصرف غذاها و نوشیدنی های بیش از حد شیرین و اسیدی خودداری کنید.
• برای حفظ سلامت دهان و دندان خود، به طور منظم به متخصص دندانپزشک خود مراجعه کنید.
• پس از  انجام کامپوزیت، دهان شما به احتمال زیاد تا چند ساعت آینده بی حس خواهد شد. بنابراین بهتر است تا زمانی که داروی بی حسی موضعی از بین نرفته است از خوردن غذا خودداری کنید. 
• از خوردن غذاها و نوشیدنی هایی که می توانند دندان های شما را لکه دار کنند، مانند قهوه، چای، شراب قرمز و غیره اجتناب کنید تا روکش کامپوزیت ها تغییر رنگ ندهند.

بهترین برند های کامپوزیت دندان

در حال حاضر برندها مختلفی مواد کامپوزیت را تولید می کنند. انتخاب یک برند مناسب برای کامپوزیت می تواند روی نتیجه و ماندگاری کامپوزیت تاثیر فوق العاده ای داشته باشد؛ بنابراین لازم دیدیم تا در این مطلب برخی از بهترین برندهای کامپوزیت دندان را به شما معرفی کنیم:

برند بیسکو (Bisco)

بیسکو یک برند آمریکایی بسیار معروف در زمینه کامپوزیت است که نه تنها در ایران بلکه در 60 کشور دیگر نیز محبوبیت دارد.

این برند با شعار "ما علم پشت لبخند هستیم" شروع به کار کرد و توانسته است محصولات متعددی در زمینه کامپوزیت، ونیر چینی و ... ارائه دهد و به یکی از بهترین برندهای کامپوزیت در دنیا تبدیل شود. محصولات دندانپزشکی بیسکو به دلیل جابجایی عالی، سهولت در قرارگیری و خواص بازسازی‌کننده شهرت دارند.

برند کولتن (Coltene)

برند کولتن یکی دیگر از برند های معروف کامپوزیت دندان است و سوئیسی است. تمرکز این شرکت بر روی مواد ایمپلنت دندان است اما مواد کامپوزیت برند Coltene نیز از کیفیت و محبوبیت بسیار بالایی برخوردار است و جدیدترین نوآوری را در پیوند کامپوزیت قدامی ارائه می دهد که شامل پوسته های مینای کامپوزیت نانوهیبرید پیش ساخته است. این اولین برندی است که مزایای ترمیم کامپوزیت مستقیم را با ونیر های کامپوزیت پیش ساخته ترکیب می کند. همچنین این برند به دندانپزشکان و بیماران گزینه‌ های زیبایی مقرون‌به‌صرفه‌تری را با حدود نیمی از هزینه روکش‌های چینی ارائه می ‌دهد. 

برند DMP

سومین برندی که در لیست بهترین برندهای کامپوزیت دندان وجود دارد برند DMP است که اکنون با 35 سال سابقه از دیگر برندهای معروف مواد اولیه دندانپزشکی به ویژه کامپوزیت های دندانی محسوب می شود. مواد کامپوزیت این برند سهولت فرم دهی دندان، همراه با جذب بسیار کم آب، حلالیت و انقباض پلیمریزاسیون، ترمیم ‌هایی را ایجاد می‌ کند که در برابر خرابی مقاومت می ‌کنند و طول عمر، یکپارچگی بالا و حداقل حساسیت بعد از عمل را فراهم می ‌کنند و با دندان های اطراف به شکلی نامرئی ترکیب می شود.

DMG America

این مارک خاصیت انقباض پلیمریزاسیون و مقاومت بالایی دارد. وقتی در برابر اشعه لیزر سفت شوند، مقاومت بالایی در مقابل ضربه و سایش دارند و به همین دلیل از محبوب ترین برند های کامپوزیت دندان به شمار می رود.

برند Ivoclar Vivadent

به گفته لو، موسس برند Ivoclar Vivadent یک کامپوزیت آنتیک خوب باید طیف وسیعی از رنگ ها را داشته باشد، بسیار صیقلی باشد و خواص فیزیکی خوبی داشته باشد. درست تمام ویژگی هایی که کامپوزیت های این برند دارند. در حال حاضر برند وی نسبت به رقبای خود در این زمینه تخصصی تر است.

برند توکویاما (Tokuyama)

برند کامپوزیت Tokuyama برند ژاپنی، یکی از بهترین و معروف ترین شرکت های ساخت کامپوزیت در زمینه محصولات دندانپزشکی است. مواد کامپوزیتی این برند از خواص براقیت بالا و جلاپذیری فوق العاده، همراه با حداقل سایش و ماندگاری طولانی مدت بهره مند هستند. این برند به شما امکان می دهد تا حداکثر 10 سایه را در یک افکت ترکیب کنید، هزینه های شما را کاهش داده و قابلیت پیش بینی درمان را ممکن می سازد.

کامپوزیت IPS

کامپوزیت IPS که کامپوزیت سرامیکی هم نامیده می‌شود، به دلیل استفاده از ذرات سرامیکی، ثبات رنگ و استحکام بسیار بالایی دارد. این نوع کامپوزیت شباهت زیادی به لمینت سرامیکی دارد. اگر جزو افرادی هستید که چای و قهوه زیاد می‌نوشند بهتر است از کامپوزیت سرامیکی استفاده کنید. کامپوزیت آی پی اس از جمله بهترین و با کیفیت‌ترین مدل‌های کامپوزیت موجود در بازار ایران است. این کامپوزیت از مواد مرغوبی ساخته شده که همین امر باعث استحکام بالای آن شده است.

کامپوزیت Cosmedent

کامپوزیت کازمادنت ساخت یک شرکت آمریکایی است و از کامپوزیت‌های مرغوب و پرطرفدار به‌شمار می‌رود. این نوع کامپوزیت‌ها هم فرم‌دهی خوبی دارند و هم به راحتی پولیش می‌شوند و در صورتی که به خوبی از آن‌ها مراقبت کنید، تا ۵ سال نیاز به هیچ ترمیمی ندارند. این شرکت، هم کامپوزیت‌های نانوفیل و هم میکروفیل را تولید می‌کند.

کامپوزیت Saremco

شرکت سوئیسی سارمکو نیز یکی از مشهورترین کامپوزیت‌های دندانی را تولید می‌کند. کامپوزیت‌های میکروهیبریدی این شرکت از مشهورترین کامپوزیت‌های دندان است. مزیت این برند کامپوزیت این است که سازگاری بالایی با دندان دارد و کم‌ترین آلرژی را برای دندان و لثه‌های شما ایجاد می‌کند. علاوه‌براین، کامپوزیت سارمکو با نور لیزر به سرعت سفت می‌شود و چسب آن بسیار قوی است.

کامپوزیت Kerr

این برند مشهور ابتدا کامپوزیت‌های پرکننده دندان‌های پوسیده را تولید می‌کرد که در سال‌های اخیر اقدام به تولید رزین‌های کامپوزیت کرده است که از ویژگی‌های بارز آن می‌توان به، قابلیت انطباق رنگ، مقاومت در برابر سایش و استحکام بالا و سازگار با بافت دندان و لثه و سفت شدن سریع اشاره کرد.

کامپوزیت SDI

‏این شرکت آمریکایی،کامپوزیت هایی با خصوصیات منحصر به فرد طراحی که مقاومت بالا، امکان انطباق سایه رنگ با دندان طبیعی، شفافیت شبیه به مینای دندان، فرم دهی و پولیشینگ بسیار راحتی دارد.

انتخاب رنگ کامپوزیت دندان

امروزه نه تنها تضمین ماندگاری کامپوزیت های دندان مهم است، بلکه ضروری است که این ترمیم ها نتیجه زیبایی شناختی مطلوبی داشته باشند، به عبارت دیگر، تا حد امکان به رنگ طبیعی دندان ها شباهت داشته باشند. بنابراین چالش اصلی دستیابی به یکپارچگی رنگ بین کامپوزیت ها و دندان های طبیعی مجاور است. برای دستیابی به این هدف، نکته اصلی داشتن درک روشنی از ویژگی های دندان در حال ترمیم است، یعنی  سایه رنگ، درجه اشباع، بافت، انتقال نور و شفافیت. به معنای دیگر برای انتخاب رنگ کامپوزیت دندان مناسب، مهم است که یک سری ویژگی های نوری را در نظر بگیرید:

سایه رنگ یا طیف رنگ

اشاره به نام رنگ دارد، که نوع خاصی از طول موج (زرد، آبی، سبز، قرمز...) است که به چشم ما منعکس می شود.

کروما یا  درجه اشباع

مقدار رنگدانه های موجود یا شدت رنگ را کروما می نامند. در کامپوزیت ها، کروما با شماره گذاری تدریجی از 1 تا 4 کدگذاری می شود که نشان دهنده افزایش درجه اشباع رنگ کامپوزیت است.

درخشندگی

 بعد رنگی رنگ ها یا به عبارت دیگر، روشنایی یا درخشندگی رنگ ها جزو فاکتورهایی است که هنگام انتخاب رنگ مناسب برای کامپوزیت دندان باید در نظر داشته باشید. همچنین می توان آن را به عنوان توانایی ماده در جذب یا بازتاب نور در نظر گرفت و همچنین مربوط به شفافیت و کدورت رنگ است. هرچه این مقدار کمتر باشد، دندان شفاف تر و خاکستری تر است. برعکس، هر چه مقدار بالاتر باشد، دندان سفیدتر و مات تر است. سن نیز می تواند در میزان درخشندگی دندان نقش داشته باشد، عموماً دندان های بالغ شفاف تر و مینای دندان نازک تر است.

شیری رنگی یا Opalescence

 این سایه مشخصه مینای دندان در تمام سطح آن است، رنگی بین شیری و آبی که در نوک دندان ها دیده می شود. این یک ویژگی اساسی کامپوزیت های قدامی است، زیرا باعث ایجاد اثرات سرزندگی و عمق در ساختار می شود.

فلورسانس

توانایی یک ماده برای انتشار نور در طیف مرئی از طریق جذب انرژی از یک منبع خارجی را فلورسانس می گویند. هنگامی که دندان ها در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار می گیرند، فلورسانس از سفید روشن تا آبی روشن را نشان می دهند که باعث می شود دندان ها سفیدتر و درخشان تر به نظر رسیده و شادابی آنها را افزایش می دهد. امروزه اکثر کامپوزیت های دندان جلو فلورسانس دندان های طبیعی را به خوبی بازتولید می کنند.

نحوه انتخاب رنگ کامپوزیت دندان

چالش دوم در انتخاب رنگ کامپوزیت دندان این است که آنها را غیرقابل تشخیص و غیرقابل توجه و کاملاً مشابه رنگ دندان های طبیعی فرد انتخاب کنیم. برای رسیدن به این هدف، انتخاب درست سایه، که دغدغه اصلی در اکثر درمان‌های دندان‌پزشکی است، ضروری است.  امروزه اکثر دندانپزشکان از طبقه بندی VITA برای شناسایی سایه ها و رنگ ای کامپوزیت استفاده می کنند. این سیستم رنگی به 4 دسته تقسیم می شود:

1. A (قهوه ای مایل به قرمز): ایده آل برای 80٪ از بیماران.
2. B (نارنجی-زرد).
3. C (خاکستری مایل به قهوه ای).
4. D (خاکستری مایل به صورتی).

در این رنگ ها، چه A، B، C یا D، سایه ها با عدد طبقه بندی می شوند یعنی عدد 1 برای روشن ترین رنگ و عدد 4 برای تیره ترین رنگ. بنابراین، سایه A1 از سایه A2، کمی تیره تر است. معمولاً برای انتخاب صحیح رنگ کامپوزیت به پوست صورت، رنگ دندان های اطراف دندانی که می خواهد کامپوزیت شود و میزان سفیدی چشم های وی توجه می شود. بنابراین انتخاب رنگ مناسب برای کامپوزیت دندان از بیماری به بیمار دیگز متفاوت است اما برخی از پرطرفدارترین و محبوب ترین رنگ های کامپوزیت دندان شامل کد رنگی A1 و B1، A3، bw، sw و xl می شود.

طول عمر کامپوزیت دندان

همه چیز در زندگی طول عمر دارد و کامپوزیت دندان نیز مادام العمر نیست. به طور کلی، طول عمر کامپوزیت را بین 5 تا 7 سال تخمین می زنند، هرچند که این طول عمر به فاکتورهای زیادی از جمله مراقبت بیمار بعد از کامپوزیت و جنس دندان ها و مراقبت بهداشتی فرد بستگی دارد. همچنین در صورت آسیب یا خرابی و شکستگی کامپوزیت این امکان وجود دراد که دوباره ترمیم و اصلاح شود بنابراین جای نگرانی وجود ندارد.

مهمترین عوامل موثر بر طول عمر کامپوزیت دندان عبارت است از:

1. جنس کامپوزیت استفاده شده
2. کیفیت نصب آن توسط دندانپزشک
3. مراقبت های بعد از کامپوزیت
4. انجام ترمیم های به موقع در صورت لزوم

سن مناسبت برای کامپوزیت دندان

از آنجایی که کامپوزیت یک روش غیر تهاجمی برای دندان هست، می توان از این خدمت زیبایی در سنین پایین نیز بهره برد. همچنین کامپوزیت قابلیت ترمیم و اصلاح در آینده را هم دارد و شما می توانید بعد از مدتی آن را اصلاح و ترمیم کنید.

کامپوزیت بهتر است یا لمینت؟!

کامپوزیت یک گزینه اقتصادی در دندانپزشکی است و از جهات مختلفی با لمینت دندان متفاوت است. یکی از مهمترین تفاوت ها میان کامپوزیت و لمینت در این است که کامپوزیت ها به طور قابل توجهی ارزان تر هستند. 

از طرف دیگر اما از نظر دوام، لمینت ها برنده هستند، چرا که با مراقبت صحیح می توانند تا 15 سال دوام بیاورند. در حالی که کامپوزیت بین 4 تا 8 سال دوام دارند. اما عامل دیگر محبوبیت کامپوزیت ها این است که می توانید آنها را در یک جلسه دریافت کنید. بنابراین یک گزینه مقرون به صرفه و قابل تنظیم است، که می تواند در عرض چند روز تمام شود.

تفاوت کامپوزیت و بلیچینگ

برخی از کاربران بلیچینگ را با کامپوزیت دندان یکسان می دانند، در حالی که تنها شباهت آنها در اصلاح طرح لبخند و سفید کردن دندان ها است. اما روش انجام کامپوزیت و بلیچینگ دندان و همچنین کارایی آنها، کاملا با هم متفاوت است.

کامپوزیت دندان می تواند علاوه بر اصلاح ظاهر دندان، برخی عیب و ایرادات دندان مانند ترک و شکستگی های کوچک، فاصله کم بین دندان ها، تغییر رنگ های شدید دندان و ... را اصلاح کند. اما بلیچینگ تنها برای تمیز و سفید کردن دندان طبیعی بکار می رود و نمی تواند عیب و ایرادات ریز دندان و تغییر رنگ های شدید را پوشش دهد همچنین هزینه بلیچینگ بسیار کمتر از کامپوزیت دندان است.

خطرات یا عوارض جانبی کامپوزیت دندان

برخی از افراد در مورد ایمنی کامپوزیت نگران هستند، به ویژه در مورد احتمال اینکه ماده کامپوزیت ممکن است برای سلول های بافت های اطراف دندان مضر باشد. اما طبق گزارش مجله پزشکی Healthline ، این خطرات بسیار بعید هستند. 

محققان توصیه کرده اند که در صورتی که دندان‌پزشکان دستورالعمل‌های مربوط به شدت نور و زمان پخت نور را به دقت دنبال کنند و از تماس مستقیم مواد با پوست خودداری کنند، بروز عوارض جانبی بسیار بعید به نظر می رسد.

بنابراین می توان گفت کامپوزیت به طور کلی یک روش دندانپزشکی نسبتاً بدون خطر است. اما در اینجا برخی از عوارض جانبی غیرمعمولی وجود دارد که فرآیند کامپوزیت  دندان ممکن است منجر به آن شود:

واکنش های آلرژیک

در برخی شرایط نادر، بیماران ممکن است واکنش آلرژیک به رزین کامپوزیت رنگی، تجهیزات دندانپزشکی یا سایر دارو هایی که ممکن است در این روش استفاده شوند، تجربه کنند.

عفونت

 در موارد بسیار نادر، اگر دندان قبل از انجام عمل کامپوزیت به درستی تمیز و استریل نشده باشد، ممکن است بیماران دچار عفونت یا پوسیدگی دندان شوند.

بهترین متخصص کامپوزیت دندان

امروزه دندانپزشکی زیبایی محبوبیت زیادی پیدا کرده است. قدرت یک لبخند زیبا را نمی توان نادیده گرفت و دندانپزشکی زیبایی در دادن این شانس به افراد برای بازگرداندن لبخند طبیعی، اعتماد به نفس و تندرستی نقش اساسی داشته است. با رعایت نکات زیر، یافتن بهترین متخصص کامپوزیت دندان برای شما دشوار نخواهد بود.

به طور کلی دندانپزشک زیبایی دندانپزشکی است که می تواند با مطالعه گسترده مفاهیم لبخند به ترمیم دندان ها و لثه ها کمک کند. در واقع دندانپزشک زیبایی فراتر از عملکرد است و با کار اصلاحی مناسب، لبخند طبیعی و زیبای بیمار را تقویت می کند.  دندان‌ها، لثه و لبخند کلی قسمت‌ هایی هستند که دندانپزشک زیبایی با روش‌ هایی از جمله سفید کردن دندان، پر کردن، کامپوزیت و ایمپلنت‌ها انجام می‌ دهد. یک متخصص کامپوزیت خوب نیاز به یک چشم آموزش دیده برای مشاهده جزئیات، دقت، یک درک کامل به روز از مواد جدید کامپوزیت و سایر درمان های زیبایی دندان دارد. 

آیا کامپوزیت درد دارد؟

خیر، انجام کامپوزیت دندان به دلیل استفاده از بی حسی برای بی حس کردن دندان، عموماً بدون درد است. ممکن است کمی احساس کنید که ماده ای در دهان شما قرار می گیرد، اما این دردناک نیست و بخشی از روند معمول است. اگر احساس ناراحتی کردید، با دندانپزشک خود مشورت کنید تا بتواند کمک کند. اما وقتی پر کردن کامپوزیت تمام شد و بی حسی موضعی از بین رفت، طبیعی است که دندان حتی برای چند هفته کمی حساس باشد. در این صورت می توانید از خمیر دندان حساس استفاده کنید که به حل همه چیز کمک می کند. 

در آخر

کامپوزیت دندان یکی از ساده‌ترین راه‌ ها برای حل مشکلات مختلف دندانی از جمله دندان‌ های شکسته یا ترک خورده، دندان‌های پوسیده، تغییر رنگ دندان‌ ها، فاصله بین دندان ‌ها یا ترمیم ساختار دندان‌های از دست رفته است. بنابراین لازم دیدیم تا در این مطلب تمام جوانب این نوع ترمیم را بررسی کنیم و اطلاعات جامع و کاملی از آن به دست آوریم. اگر شما هم تجربه ای در این زمینه دارید می توانید آن را با ما در میان بگذارید.

منابع:

• http://www.americancosmeticdentistry.org/veneers/
• http://www.oraljournal.com/pdf/2017/vol3issue4/PartG/3-4-67-140.pdf
• https://lww.com/pages/default.aspx
• https://aacd.com/express/newsviewpost&id=8009
• https://joddd.tbzmed.ac.ir/Article/joddd-15678
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3713859/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4051270/
• https://www.yourdentistryguide.com/veneer-procedure/
• https://www.sciforschenonline.org/journals/dentistry/IJDOH-1-129.php
• https://www.healthline.com/health/composite-veneers
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5253116/
• https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0109564116306510?via%3Dihub
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27919444/
• Bonsor, Stephen J. (2013). A clinical guide to applied dental materials. Pearson, Gavin J. Amsterdam: Elsevier/Churchill Livingstone.
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21122903/
• https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0109564110004641?via%3Dihub
• https://aacd.com/proxy.php?filename=files/Newsroom/30-1wellsrego.pdf