تجربه دیدن اولین دندان‌های کودک، تجربه خوشایندی برای هر پدر و مادری است. البته همه دندان‌های کودک هم‌زمان شروع به رشد نمی‌کنند و ترتیب خاصی دارند؛ اما به طور کلی ما در طول عمر خود دو مجموعه دندان را تجربه می‌کنیم. دندان‌های ابتدایی ما که دندان‌های شیری (Primary Teeth) نام دارند، از ۶ ماهگی شروع به روییدن می‌کنند. مجموع تعداد دندان های شیری ۲۰ عدد است که پس از چند سال به تدریج خواهند افتاد.
مجموعه دوم دندان‌های ما، دندان دائمی (Permanent Teeth) نام دارند که پس از افتادن دندان‌های شیری به مرور می‌رویند. تعداد این دندان‌ها ۳۲ عدد است که از لحاظ اندازه بزرگتر از دندان‌های شیری هستند و مقاومت بیشتری در برابر پوسیدگی دارند. برای آشنایی بیشتر، اسم تک تک دندان ها و محل قرارگیری با شکل در تصویر زیر شرح داده شده است:
برای دریافت مشاوره رایگان و تخصصی شماره خود را وارد نمایید
ترتیب رشد دندان های شیری
دندان‌های شیری اولین دندان‌هایی هستند که در دهان کودک رشد می‌کنند. فرایند رویش این دندان‌ها می‌تواند از ۶ ماهگی تا ۲ الی ۳ سالگی طول بکشد. تعداد دندان شیری هر فک کودک ۱۰ عدد است. دندان‌های شیری از سن حدود ۶ سالگی به تدریج شروع به لق شدن و ریزش می‌کنند. این دندان‌ها بسیار آسیب‌پذیر بوده و در صورتی که رسیدگی لازم انجام نگیرد دچار پوسیدگی و ریزش زودهنگام می‌شوند.
دندان‌های شیری شامل ۲ آسیاب بزرگ در فک بالا، ۲ آسیاب بزرگ در فک پایین، ۲ آسیاب کوچک در فک بالا، ۲ آسیاب کوچک در فک پایین، ۲ دندان نیش در فک بالا، ۲ دندان نیش در فک پایین، ۴ دندان جلویی در فک بالا و ۴ دندان جلویی در فک پایین هستند. دندان‌های جلویی مرکزی اولین دندان‌هایی هستند که رشد می‌کنند و پس از آن دندان‌های جلویی جانبی می‌رویند. پس از آن نیز دندان‌های نیش و سپس آسیاب‌ها رشد می‌نمایند.
جدول زمانی روند رشد دندان های شیری به تفکیک هر فک
دندان‌های شیری هم‌زمان با هم نمی‌رویند. دندان‌های هر فک نیز به صورت غیر هم‌زمان رشد می‌کنند. به طور کلی زمان رویش هر فک به شرح جدول زیر است:
| نوع دندان | سن رویش در فک بالا | سن رویش در فک پایین |
| دندان‌های جلویی مرکزی | ۸ تا ۱۲ ماه | ۶ تا ۱۰ ماه |
| دندان‌های جلویی جانبی | ۹ تا ۱۳ ماه | ۱۰ تا ۱۶ ماه |
| دندان‌های نیش | ۱۶ تا ۲۲ ماه | ۱۷ تا ۲۳ ماه |
| دندان‌های آسیاب کوچک | ۱۳ تا ۱۹ ماه | ۱۴ تا ۱۸ ماه |
| دندان‌های آسیاب بزرگ | ۲۵ تا ۳۳ ماه | ۲۳ تا ۳۲ ماه |
ترتیب افتادن دندان های شیری
افتادن دندان‌های شیری نیز به صورت تدریجی اتفاق می‌افتد. ممکن است بین زمان افتادن دندان‌های شیری و رویش دندان‌های دائمی قدری فاصله بیفتد و جای دندان خالی بماند؛ اما جای نگرانی نیست. به طور رایج دندان‌های جلویی مرکزی اولین دندان‌هایی هستند که لق می‌شوند و می‌افتند. ترتیب افتادن دندان شیری می‌تواند از فک بالا یا پایین شروع شود؛ اگرچه شروع افتادن از فک پایین رایج‌تر است.
جدول زمانی و ترتیب افتادن دندان های شیری
از سنین ۶ الی ۷ سالگی دندان‌های شیری شروع به افتادن می‌کنند. به طور تقریبی زمان افتادن این دندان‌ها مطابق با جدول زیر است:
| نوع دندان | سن ریزش در فک بالا | سن ریزش در فک پایین |
| دندان‌های جلویی مرکزی | ۶ تا ۷ سال | ۶ تا ۷ سال |
| دندان‌های جلویی جانبی | ۷ تا ۸ سال | ۷ تا ۸ سال |
| دندان‌های نیش | ۱۰ تا ۱۲ سال | ۹ تا ۱۲ سال |
| دندان‌های آسیاب کوچک | ۹ تا ۱۱ سال | ۹ تا ۱۱ سال |
| دندان‌های آسیاب بزرگ | ۱۰ تا ۱۲ سال | ۱۰ تا ۱۲ سال |
ترتیب رویش دندان های دائمی
همان‌طور که می‌دانید دندان‌های دائمی دومین و آخرین مجموعه دندانی هستند که در دهان انسان رشد می‌کنند. تعداد دندان دائمی در هر انسان ۳۲ عدد است. البته این تعداد با احتساب ۲ دندان عقل است که با تاخیر درمی‌آیند. مجموعه دندان دائمی هر انسان شامل ۴ دندان آسیاب فک بالا، ۴ دندان آسیاب در فک پایین، ۲ دندان عقل بالا، ۲ دندان عقل پایین، ۴ دندانی جلویی در فک بالا، ۴ دندان جلویی در فک پایین، ۲ عدد دندان نیش در فک بالا، ۲ عدد نیش در فک پایین، ۴ آسیاب کوچک در فک بالا و ۴ آسیاب کوچک در فک پایین است.
ترتیب رشد دندان دائمی به این صورت است که اولین دندان دائمی در انسان‌ها معمولا حدود ۶ تا ۷ سالگی رشد می‌کند و به مرور دندان‌های جدید با دندان‌های شیری جایگزین می‌شوند. حدود ۱۳ سالگی دندان‌های دائمی کودک تکمیل می‌شود (به جز دندان‌های عقل). در سنین بین ۱۷ تا ۲۳ سالگی نیز ۴ دندان عقل در دهان انسان رشد می‌کند که در مجموع، تعداد کل آنها ۳۲ دندان خواهند شد.
در سنین ۶ تا ۸ سالگی انتظار می‌رود که ۴ دندان دائمی در هر فک رشد کند. دندان‌های آسیاب اول اولین دندان‌هایی هستند که به صورت دائمی در دهان کودک رشد می‌کنند.
جدول رویش دندان های دائمی
دندان‌های هر فک تقریبا متناظر با هم رشد می‌کنند. یعنی دندان‌های نیش در بالا و پایین در زمانی نزدیک به هم درمی آیند. می‌توان زمان رویش تقریبی دندان‌های دائمی انسان را با تفکیک بر اساس سن مطابق با جدول زیر در نظر گرفت:
| نوع دندان | سن رویش در فک بالا | سن رویش در فک پایین |
| دندان‌های آسیاب اول | ۶ تا ۷ سال | ۶ تا ۷ سال |
| دندان‌های جلویی مرکزی | ۷ تا ۸ سال | ۷ تا ۸ سال |
| دندان های جلویی جانبی | ۸ تا ۹ سال | ۸ تا ۹ سال |
| دندان‌های نیش | ۱۱ تا ۱۲ سال | ۹ تا ۱۰ سال |
| دندان‌های آسیاب کوچک اول | ۱۰ تا ۱۱ سال | ۱۰ تا ۱۱ سال |
| دندان‌های آسیاب کوچک دوم | ۱۰ تا ۱۲ سال | ۱۰ تا ۱۲ سال |
| دندان‌های آسیاب دوم | ۱۲ تا ۱۳ سال | ۱۲ تا ۱۳ سال |
| دندان‌های عقل | ۱۷ تا ۲۳ سال | ۱۷ تا ۲۳ سال |
ترتیب رشد و افتادن دندان شیری و دائمی
همان‌طور که از جداول بالا مشخص است ترتیب رشد دندان ها و افتادن آنها با یکدیگر متفاوت است. به طور کلی چند نکته مهم وجود دارد که باید در این مورد بدانید:
- فرایند افتادن دندان‌های شیری و درآمدن دندان‌های دائمی در دختران زودتر از پسران آغاز می‌شود.
- ترتیب درآمدن دندان‌های پایین معمولا کمی زودتر از دندان‌های بالا است.
- فرایند ریزش و درآمدن دندان‌های بالا و پایین تقریبا متناظر با یکدیگر است. یعنی زمان درآمدن دندان نیش در بالا و پایین تقریبا نزدیک به هم خواهد بود.
- دندان‌های شیری رنگ سفیدتری دارند و زودتر دچار پوسیدگی می‌شوند. بنابراین محافظت از این دندان‌ها برای پیشگیری از ریزش زودهنگام ضروری است.
نحوه صحیح کشیدن دندان شیری در منزل
نکته‌ای که باید دقت کنید این است که هیچ‌گاه سعی نکنید دندان‌های شیری را پیش از موعد افتادن آنها بکشید. زمانی که دندان‌های دائمی آماده رویش شوند، ریشه دندان شیری به طوری طبیعی تحلیل می‌رود و لق می‌شود. زمانی می‌توانید برای کشیدن دندان شیری اقدام کنید که کاملا لق شده باشد و با زبان به راحتی حرکت کند.
بهتر این است صبر کنید که دندان به طور طبیعی بیفتد. اما اگر دندان دردناک شده است با اقداماتی می‌توانید زمان افتادن آن را کوتاه‌تر نمایید. این اقدامات شامل موارد زیر است:
- از کودک بخواهید دندان را با زبانش تکان دهد. حرکت دادن دندان شیری یکی از بهترین روش‌هایی است که دندان از جای خود خارج شود. به کودک یادآور شوید تا جایی که احساس درد نمی‌کند با دندان خود بازی کند.
- از فرزند خود بخواهید که خوراکی‌های سفت بجود. گاز زدن سیب، هویج یا خوراکی‌های ترد می‌تواند باعث شود دندان سریعتر خارج شود.
- زمانی که دندان به خوبی لق شد به کمک دستمال کاغذی آن را بیرون بکشید. اگر دندان هنوز سفت بود سعی نکنید با فشار زیاد باعث درد کشیدن کودک شوید. اما اگر دندان به خوبی لق است با یک حرکت سریع آن را بیرون بکشید.
- اگر هیچ کدام از روش‌های بالا جواب نداد و کودک احساس درد و ناراحتی دارد به دندانپزشکی مراجعه کنید. دندانپزشک به کمک بی‌حسی به راحتی دندان را خارج می‌نماید.
برای دریافت مشاوره رایگان همین حالا تماس بگیرید
جمع بندی
دندان‌های شیری عمر محدودی دارند و پس از مدتی جای خود را به دندان‌های دائمی می‌دهند. دندان‌های شیری شامل ۲۰ دندان است که از سن ۶ ماهگی شروع به رویش می‌کنند و تا سن ۲ تا ۳ سالگی کامل می‌شوند. این دندان‌ها از سن ۶ تا ۷ سالگی شروع به افتادن می‌کنند و دندان‌های دائمی به تدریج تا ۱۳ سالگی جای آنها را پر می‌کنند. مجموع تعداد دندان دائمی ۳۲ عدد است که ۴ دندان عقل بین سنین ۱۷ تا ۲۳ سالگی می‌رویند.
دندان‌های شیری کوچکتر و سفید هستند و زودتر دچار پوسیدگی می‌شوند. افتادن زودهنگام دندان شیری موجب بی‌نظمی در رویش دندان‌های دائمی خواهد شد؛ بنابراین مراقبت از آنها ضروری است. در صورتی که به اطلاعات بیشتری در مورد دندان‌های شیری و دائمی نیاز دارید می‌توانید سایر مقالات ما را مطالعه کنید.
سوالات متداول تعداد دندان ها و رشد و افتادن آن ها
۱- دندان آسیاب شیری در چه سنی می‌افتد؟
فرآیند افتادن دندان‌های آسیاب شیری از حدود ۹ سالگی آغاز می‌شود. افتادن آسیاب‌های کوچک می‌تواند تا ۱۱ سالگی و افتادن آسیاب‌های بزرگ می‌تواند تا ۱۲ سالگی به تاخیر بیفتد. از همان سنی که دندان‌های آسیاب شیری شروع به افتادن می‌کنند، دندان‌ها دائمی نیز به تدریج آغاز به روییدن می‌نمایند.
۲- علائم درآوردن دندان دائمی در کودکان چیست؟
اولین علامتی که باید به آن توجه کنید افتادن دندان شیری است؛ یعنی بعد از افتادن اولین دندان شیری باید انتظار رویش دندان دائمی را بکشید. دندان‌های دائمی کمی رنگ تیره‌تری دارند و اندازه آنها قدری بزرگتر از دندان شیری است. کودک ممکن است در آستانه رویش دندان دائمی به علت خارش لثه و دهان لپش را گاز بگیرد. همچنین مواردی مانند درد گوش و درد فک یا درد گلو نیز می‌تواند مشاهده شود. زیر حرکت دندان درون لثه می‌تواند رشته‌های عصبی را تحریک کند. در موارد کمتری ممکن است تب خفیف یا تورم لثه‌ها نیز مشاهده شود. البته این علائم غالبا هنگام رویش دندان‌های آسیاب بروز می‌کند و دندان‌های کوچک معمولا بدون علامت خاصی می‌رویند.
۳- علت درنیامدن دندان بعد از افتادن دندان شیری چیست؟
رویش دندان دائمی با کمی تاخیر طبیعی تلقی می‌شود؛ اما اگر این زمان طولانی شود می‌تواند نشانه وجود مشکلی باشد. این دلایل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
۱- در بعضی موارد ممکن است علت آن کمبود فضا در فک باشد که دندان دائمی نتواند بروید.
۲- ممکن است مانعی بر سر راه رویش دندان دائمی وجود داشته باشد. این مانع می‌تواند کیست یا ادنتوم باشد.
۳- ممکن است که سن دندانی کودک تا حدودی عقب‌تر از سن فیزیولوژیک او باشد. این ممکن است باعث شود ریزش دندان‌های شیری و رویش دندان‌ها جدید تا دو سال نیز به تاخیر بیفتد.
۵- در مواردی نیز ممکن است برای یک دندان، اصلا جوانه دندان دائمی وجود نداشته باشد.
در صورت مشاهده تاخیر در فرایند رویش دندان‌های دائمی لازم است که به یک دندانپزشک مراجعه کنید. ممکن است که نیاز به رادیوگرافی، ارتودنسی یا در مواردی نیز جراحی باشد. بعضی از والدین تصور می‌کنند مصرف ویتامین دی و کلسیم باعث تسریع در رشد دندان‌های کودک می‌شود که تصور اشتباهی است. مصرف بیش از اندازه این مواد معدنی حتی می‌تواند آثار سوئی داشته باشد.
۴- کدام دندان‌ها شیری هستند و می‌افتند؟
هر کودکی از سن ۶ ماهگی تا ۲ الی ۳ سالگی، ۲۰ دندان درمی‌آورد که شیری هستند. تمام این دندان‌ها در طی سنین ۶ الی ۱۳ سالگی می‌افتند و جای خود را به دندان‌های دائمی می‌دهند. دندان‌های شیری شامل ۴ آسیاب بزرگ، ۴ آسیاب کوچک، ۴ دندان شیری و ۸ دندان جلویی هستند.
۵- اولین دندان دائمی کی درمی‌آید؟
انتظار می‌رود که اولین دندان دائمی کودک در سنین ۶ الی ۷ سالگی رویش کند. این دندان به طور معمول دندان آسیاب بزرگ فک پایین خواهد بود. دندان‌های جدید ممکن است دقیقا جای دندان قبلی برویند یا در جایی رشد کنند که قبلا دندانی وجود نداشته است. به همین علت ممکن است والدین متوجه دائمی بودن دندان نشوند و مراقبت لازم را از آن به عمل نیاورند.
۶- افتادن دندان شیری زودتر از زمان معمول مشکلی ایجاد می‌کند؟
دندان‌های شیری باید تا زمان طبیعی خود حفظ شوند. پوسیدگی، کشیدن یا کنده شدن دندان در اثر ضربه، فشار یا… می‌تواند عوارضی را برای کودک داشته باشد. غیر از اینکه کودک با کاهش تعداد دندان ها برای جویدن صحیح مواجه می‌شود، این مسئله می‌تواند روی رویش دندان‌های دائم نیز تاثیر بگذارد. کودکانی که با افتادن زودهنگام دندان شیری مواجه می‌شوند ممکن است دچار کاهش فضا برای رویش دندان‌های جدید شوند. همین علت باعث می‌شوند که دندان‌های جدید به صورت نامنظم رشد کنند و بعدا به ارتودنسی نیاز پیدا شود.
به طور کلی در سنین بین ۷ تا ۱۲ سال که دندان‌های شیری و دائمی در کنار هم در دهان کودک وجود دارند، احتمال بی‌نظمی دندانی وجود دارد. به همین علت توصیه می‌شود در این سنین حتما به دندانپزشک مراجعه کنید تا در صورت لزوم مراقبت‌های ارتودنسی انجام شود.
۷- علت عدم ترتیب دندان درآوردن نوزادان چیست؟
وقتی از ترتیب رویش دندان‌ها صحبت می‌کنیم نباید تصور کنید که دندان‌ها باید به ترتیب در کنار هم برویند. بلکه منظور از ترتیب رویش همان چیزی است که در جداول قسمت‌های بالا شرح دادیم. یعنی برای نوزادان ابتدا دندان‌های جلویی رشد می‌کنند، سپس دندان‌های آسیاب کوچک می‌رویند و بعد دندان نیش بین آنها را پر خواهد کرد. بنابراین از این جهت نباید نگران شوید. در صورتی که دندان‌ها مطابق جدول بالا رشد نکرد و تاخیر آن طولانی شد می‌توانید برای بررسی بیشتر به دندانپزشک مراجعه کنید. در بعضی موارد ممکن است اساسا جوانه یک دندان وجود نداشته باشد.
۸- علت رویش دندان دائمی پشت دندان شیری چیست؟ و راه حل آن چیست؟
رشد دندان دائمی در پشت دندان شیری می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. در اغلب موارد اولین حدس دندانپزشکان این است که ریشه دندان شیری به طور کامل حل نشده باشد و دندان دائمی فضای کافی برای رشد نداشته باشد و به سمت پشت دندان شیری هل بخورد.
از دیگر دلایل آن می‌تواند این باشد که ازدحام دندان‌ها در فک بیش از ظرفیت فک باشد. کوچک بودن حجم فک یک مشکل نسبتا رایج است که باعث می‌شود دندان‌ها در جایی غیر از مکان اصلی رشد کنند. در بعضی موارد مانند دندان کوسه‌ای در فک پایین، معمولا پزشک صبر می‌کند تا دندان شیری بیفتد و سپس مکان دقیق دندان دائمی مشخص شود. ممکن است دندانپزشک خود اقدام به کشیدن دندان شیری کند. در بعضی موارد نیز نیاز به درمان ارتودنسی است.
۹- افتادن زودهنگام دندان شیری چه مشکلاتی را به همراه دارد؟ راه حل آن چیست؟
همان‌طور که ذکر شد افتادن زودهنگام دندان شیری می‌تواند باعث بی‌نظمی در رویش دندان‌های دائمی شود. همچنین کودک تا رویش دندان‌های جدید با مشکل جویدن روبرو خواهد بود. برای پیشگیری و درمان این مشکل توجه به چند نکته ضروری است:
- در قدم اول توجه لازم را داشته باشید که کودک به طور مرتب مسواک بزند. خود عهده‌دار نظافت دندان‌های کودک شوید؛ زیرا داندان‌های شیری بسیار آسیب‌پذیر هستند. نوشیدن شیر شبانه یکی از اصلی‌ترین علل پوسیدگی دندان‌های شیری نوزادان است.
- نسبت به درمان ریشه دندان‌های خراب و پر کردن آنها اقدام کنید.
- اگر به دلایلی مانند ضربه دندان کودک بیفتد، در صورت مراجعه فوری به دندانپزشک می‌توان آن را پیوند زد. دندان را در ظرف آب یا شیر قرار دهید و فورا به دندانپزشکی مراجعه کنید.
- در صورتی که دندان به صورت کامل از دست برود باید فضانگهدار در دهان کودک قرار گیرد تا سایر دندان‌ها به سمت فضای خالی حرکت نکنند.
