ایمپلنت دندان با بیهوشی | مزایا، ریسک‌ها و هزینه تقریبی

فهرست مطالب

تحمل دردها و حس‌های ناخوشایند دندان‌پزشکی و ایمپلنت‌گذاری از مهم‌ترین ترس‌هایی است که بسیاری از افراد با آن دچار چالش هستند. بسیاری از کسانی که به دندان‌پزشکی مراجعه می‌کنند، با مشکل دنتو فوبیا دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ به این معنی که قبل از شروع جراحی ایمپلنت، دچار ترس‌های شدید می‌شوند. به همین خاطر، مراحل ایمپلنت دندان با بیهوشی برای این افراد در بیمارستان‌ها انجام می‌شود.

از آن‌جایی که بیهوشی کامل برای جراحی دندان یا هر نوع جراحی دیگر، تنها در بیمارستان‌ها مجاز است، پس کلینیک‌ها برای انجام ایمپلنت دندان با بیهوشی، از روش دیگری به نام سدیشن (Sedation) استفاده می‌کنند. در ادامه به معرفی روش‌های ایمپلنت دندان با بیهوشی خواهیم پرداخت و مزایا، معایب، ریسک‌ها و هر آن‌چه که درباره این موضوع لازم است بدانید را بررسی خواهیم کرد.

ایمپلنت دندان با بیهوشی چیست؟

مراحل کاشت ایمپلنت، بسیار طولانی مدت است و همین موضوع تحمل رنج و مقاومت بیش از اندازه بیمار را می‌طلبد. روش‌های بیهوشی توانسته از میزان درد و کلافگی ناشی از مراحل ایمپلنت بکاهد؛ در واقع، تسلط بر میزان درد و کاهش آن، یک نیاز ضروری هم برای فرد دریافت کننده ایمپلنت و هم جراح است. روش‌های بیهوشی عمومی و سدیشن، دو روشی هستند که تجربه‌های درمانی آرام‌تر و راحت‌تری را برای ایمپلنت‌گذاری به وجود آوردند. ایمپلنت دندان با بیهوشی با این دو روش می‌تواند کمک بزرگی به کاندیدهای مختلف دریافت ایمپلنت کند.

انواع روش‌های کنترل درد و اضطراب در کاشت ایمپلنت

در کاشت ایمپلنت دندان، برای کنترل درد و اضطراب از سه طیف روش استفاده می‌شود: بی‌حسی موضعی، آرام‌بخشی یا سدیشن (Sedation) و بیهوشی عمومی.

1. بی‌حسی موضعی: انتقال درد در ناحیه هدف را مسدود می‌کند و در افراد کفایت می‌کند.
2. سدیشن (آرام‌بخشی آگاهانه): ایمپلنت با سدیشن سطح آگاهی را کاهش می‌دهد و همکاری بیمار را بهبود می‌دهد که معمولا همراه با بی‌حسی موضعی همراه می‌شود. این آرامبخش وریدی است که از دو ماده آرامبخش به نام‌های میدازولام و پروپوفول ساخته می‌شود.
3. بیهوشی عمومی: ایمپلنت با بیهوشی کامل (از بین رفتن هوشیاری) که به بیهوشی عمومی هم شناخته می‌شود، تنها در شرایطی خاص و در صورت غیر قابل اجرا بودن ایمپلنت‌گذاری در شرایط عادی و با سری، در بیمارستان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تذکر: انتخاب روش بیهوشی و سدیشن فقط پس از ارزیابی وضعیت عمومی، داروهای مصرفی، سابقه آلرژی و پیچیدگی جراحی توسط تیم درمان انجام می‌شود.

مقایسه روش‌های کنترل درد و اضطراب در کاشت ایمپلنت

کاهش و تسلط بر درد و اضطراب در کاشت ایمپلنت با داروهای مختلفی انجام می‌شود. بی حسی موضعی، انواع سدیشن و بیهوشی عمومی از دسته داروها یا روش‌های مورداستفاده در این زمینه به شمار می‌آیند. در ادامه به بررسی و مقایسه این سه روش خواهیم پرداخت.

روش تسلط بر درد و اضطراب	داروهای مورد استفاده	هدف	محل انجام	کاندیدای مناسب	توضیحات
بی‌حسی موضعی	لیدوکائین یا آرتی کائین همراه با دوز مشخصی از آدرنالین	مسدود کردن اعصاب حسی در ناحیه‌ای مشخص یا جلوگیری از درد	کلینیک	بیشتر افراد	شامل بی‌حسی موضعی سطحی
آرامبخشی (Sedation)	میدازولام، پروپوفول، دکس‌مدتویدین و رمیمازولام	ایجاد آرامش در بیمار و کاهش اضطراب در زمان عمل یا قبل از آن	کلینیک یا مرکز مجهز	اضطراب بالا، رفلکس شدید، اعمال طولانی‌تر	می‌تواند گاز استنشاقی، قرص یا تزریق وریدی باشد.
بیهوشی عمومی (General Anesthesia)	–	خواب عمیق، فقدان هوشیاری در بازه زمانی ایمپلنت‌گذاری	بیمارستان	کیس‌های خاص، بازسازی پیچیده، عدم امکان همکاری	نیازمند تیم و تجهیزات کامل

چه کسانی کاندید مناسب ایمپلنت با بیهوشی هستند؟

شاید با ویژگی‌هایی که در مورد ایمپلنت دندان با بیهوشی عمومی و سدیشن توضیح داده شد، تا اندازه‌ای بتوان فهمید که چه کسانی کاندید مناسب دریافت ایمپلنت با بیهوشی به روش‌های بیهوشی عمومی و سدیشن هستند. با این حال، بهتر است به صورت مشخص به برشماری کاندیدهای مناسب دریافت ایمپلنت با بیهوشی بپردازیم.

• جراحی‌های پیچیده و طولانی: ایمپلنت‌های زیگوماتیک به استخوان زیرگونه متصل می‌شوند. به همین خاطر، از پیچیده‌ترین جراحی‌های ایمپلنت به حساب می‌آیند. ایمپلنت با بیهوشی کامل برای این دسته از افرادی که باید ایمپلنت زیگوماتیک دریافت کنند، تجویز می‌شود. 
• افراد با نیازهای ویژه و بیماران ناتوان: افرادی با مشکلات سلامت روان یا ناتوانی‌های شناختی و ناتوانی‌های جسمی که یارای همکاری با دندان‌پزشک را در طول جراحی ندارند، از کاندیدهای اصلی دریافت ایمپلنت با بیهوشی کامل هستند.
• دنتو فوبیا: بیمارانی که از فوبیای دندان‌پزشکی رنج می‌برند از دیگر کاندیدهای دریافت ایمپلنت با بیهوشی هستند. همچنین افرادی که رفلکس‌های شدید حلقی دارند هم می‌توان به این گروه اضافه کرد. علاوه بر بیهوشی عمومی، سدیشن هم می‌تواند فرصتی برای افراد با مشکل دنتو فوبیا باشد که از انجام مراحل کاشت ایمپلنت، اجتناب می‌کنند.
• اوتیسم، فلج مغزی و اسکیزوفرنی: روی افرادی که به بیماری‌های عقب‌‎ماندگی ذهنی، فلج مغزی و اسکیزوفرنی و همچنین اوتیسم مبتلا هستند هم باید ایمپلنت با بیهوشی انجام شود.
• فلج چهار اندام: افرادی که به دلیل فلج اندام، وابسته به مراقبت‌کننده هستند و نشستن بر یونیت دندان‌پزشکی برای آن‌ها دشوار است، باید کاشت ایمپلنت حین بیهوشی را در برنامه‌شان قرار داد.
• بیماری زمینه‌ای یا قلبی-عروقی: افرادی که میان‌سال یا مسن‌تر هستند یا افرادی که بیماری‌های قلبی و عروقی دارند باید سدیشن در ایمپلنت دندان را دریافت کنند. سدیشن با تثبیت ضربان قلب و فشار خون می‌تواند جایگزین مناسب تزریق آدرنالین در بی‌حسی موضعی باشد.

مزایای ایمپلنت با بیهوشی

با شناخت ابعاد مختلف و مراحل دریافت ایمپلنت با روش‌های مختلف بیهوشی، بهتر است به بررسی مزایای انجام ایمپلنت با بیهوشی بپردازیم. این مزایا شامل موارد زیر می‌شود.

1. رضایت از جراحی با بیهوشی: حضور سدیشن (Sedation) باعث شده تا سطح رضایت بیمار و همچنین جراح افزایش یابد. به ویژه افرادی که با فوبیای شدید از دندان‌پزشکی مواجه هستند، از وجود سدیشن و آرامش‌بخشی آگاهانه آن رضایت دارند و با تمایل بیش‌تری، تن به انجام مراحل ایمپلنت می‌دهند. طبق گزارش‌های علمی، افرادی که کاشت ایمپلنت تحت بیهوشی عمومی را تجربه کرده‌اند، ۹۴.۵ درصد راضی بودند. همچنین ۹۶.۹ درصد بیماران فوبیک – بعد از تجربه ایمپلنت با سدیشن – تمایل تجربه درمان دوباره با این روش را اعلام کردند.
2. تثبیت همودینامیک: تأثیرات سدیشن باعث شده تغییرات همودینامیک در طول جراحی ایمپلنت دندان، رضایت‌بخش باشد. به این معنی که وضعیت عمومی فرد در زمان دریافت سدیشن و حین جراحی ایمپلنت، از تنش و اضطراب کم‌‎تری برخوردار بوده است. ترکیب میدازولام و پروپوفول در سدیشن آگاهانه (conscious sedation) باعث شده تا از افزایش بیش از حد فشار خون جلوگیری شود.
3. اضطراب و ناراحتی کم‌تر: سدیشن با ویژگی آرامش‌بخشی آگاهانه، میزان اضطراب بیمار را در حین کاشت ایمپلنت، کاهش می‌دهد.
4. کاهش ریسک‌های قلبی و عروقی: سدیشن باعث تثبیت فشار خون و ضربان قلب می‌شود. چراکه سدیشن مانند بی‌حسی موضعی از آدرنالین تشکیل نشده است. آدرنالین در بی‌حسی موضعی باعث تنگ شدن عروق می‌شود و به همین خاطر، فشار خون و ضربان قلب در بیمار افزایش می‌یابد.
5. فرصتی برای بیماران خاص: بیهوشی عمومی برای افرادی که مشکلات شناختی دارند و نمی‌توانند در حین کاشت ایمپلنت از حرکات دهان خود مراقبت کنند، فرصتی مناسب برای دریافت ایمپلنت را فراهم می‌کند.

معایب و ریسک‌های ایمپلنت با بیهوشی

سدیشن و بیهوشی کامل، جدا از مزایا و فرصت‌هایی که فراهم کرده‌اند، معایب و ریسک‌هایی هم دارند. در ادامه به بررسی معایب و ریسک‌های ایمپلنت با بیهوشی عمومی و سدیشن خواهیم پرداخت.

1. میزان بقای کم‌تر ایمپلنت با بیهوشی در بیماران خاص: افراد مبتلا به سندروم داون در مقایسه با افراد عادی، بیش‌تر با عوارض بعد از ایمپلنت با بیهوشی مواجه می‌شوند. این عوارض به دلیل عوارض فنی و بیولوژیکی در آن‌ها رخ می‌دهد.
2. آسیب‌های عصبی: در مراحل مختلف جراحی ایمپلنت، این امکان وجود دارد که به شاخه عصب فک پایین که به عصب سه‌قلو هم معروف است، آسیب برسد. این آسیب ممکن است در زمان آماده‌سازی ایمپلنت یا جایگذاری آن اتفاق بیفتد.
3. بیداری در زمان عمل: گاهی پیش می‌آید که ناگهان بیمار در حین عمل بیدار شود. (بسیار نادر)
4. ضعف در تنفس: ماده دکس‌مدتومیدین کم‌ترین میزان تضعیف‌کنندگی در تنفس را دارد. با این حال، این امکان وجود دارد که سدیشن در برخی از اطفال، ریسک بالاتری از ضعف تنفسی را ایجاد کند.
5. جابه‌جایی ایمپلنت به سینوس ماگزیلاری: احتمال جابه‌جایی ایمپلنت به حفره سینوس از دیگر ریسک‌های کاشت ایمپلنت با بیهوشی به حساب می‌آید. این جابه‌جایی ممکن است بر اثر تکنیک جراحی نامناسب به وجود بیاید. این عارضه، بیش‌تر در افرادی رخ می‌دهد که کیفیت و کمیت استخوان فک پایین آن‌ها، از حالت عادی کم‌تر است.
6. صدمات ناشی از لوله‌گذاری: لوله‌‎گذاری داخل نای در زمان بیهوشی عمومی، گاهی می‌تواند باعث کنده شدن دندان شود. امکان رخ دادن این اتفاق در بیمارانی که بیماری شدید پریودنتال مزمن دارند، بیش‌تر است.

آمادگی‌های لازم قبل از ایمپلنت با بیهوشی

قبل از انجام جراحی ایمپلنت با بیهوشی، فرد نیاز به آمادگی‌های قبل از جراحی دارد. این آمادگی‌ها، شامل موارد زیر می‌شود.

۱. ارزیابی پزشکی و دندانی

• شرح حال کامل پزشکی: سابقه بیماری‌های قلبی–عروقی، ریوی، دیابت، اختلالات انعقادی، کلیوی/کبدی، اختلالات عصبی–روانی، آپنه خواب (OSA)، جراحی‌ها و بیهوشی‌های قبلی، حساسیت‌های دارویی/غذایی.
• داروها و مکمل‌ها: فهرست به‌روز همه داروها (نسخه‌ای و OTC) و مکمل‌های گیاهی؛ تداخلات احتمالی باید بررسی شود (خصوصاً رقیق‌کننده‌ها، ضدانعقادها، برخی ضدافسردگی‌ها/ضدتشنج‌ها).
• ارزیابی دندانی: قبل از بیهوشی عمومی باید موقعیت دندانی فرد، ارزیابی شود. صدمات دندانی در زمان بیهوشی عمومی و همچنین درد در هنگام جویدن و بیماری‌های پریودنتال می‌تواند روند جراحی ایمپلنت با بیهوشی را دچار مشکل کند.
• تصویربرداری: قبل از ایمپلنت با بیهوشی، باید تصویربرداری‌هایی مانند رادیوگرافی پانورامیک و توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی از قسمت‌های مشخص انجام شود. این تصویربرداری‌‎ها برای ارزیابی کیفیت و کمیت استخوان، پیش از عمل کمک می‌کند.
• ریسک‌های دهانی: برای بعضی از افراد، لازم است قبل از عمل، محافظ‌های دندانی (mouthguards) گذاشته شود تا در روند جراحی، به دیگر پروتزهای سرامیکی آن‌ها، آسیبی نرسد.

۲. دستورالعمل ناشتایی (NPO) و تغذیه

• ناشتایی قبل از سدیشن/بیهوشی: رعایت ناشتایی طبق برگه‌ دستور پزشک انجام شود. (به‌طور معمول پرهیز از غذاهای جامد چند ساعت قبل و محدودیت مایعات شفاف تا نزدیک عمل)
• هیدراته‌بودن تا بازه مجاز: نوشیدن مایعات شفاف در «بازه مجاز» می‌تواند به بهبود وضعیت گردش خون کمک کند.
• پرهیز از استعمال دخانیات: جراح دندان‌پزشک برای سلامت بیش‌تر روند ایمپلنت با بیهوشی، توصیه می‌کند تا فرد از استعمال دخانیات پرهیز کند. این پرهیز باعث می‌شود تا بقای ایمپلنت و بهبودی استخوان او تضمین شود.
• آماده‌سازی تغذیه پس از عمل: آماده‌سازی مواد غذایی نرم و خنک (پوره، سوپ صاف، ماست)، نی یا قاشق نرم، بسته‌های یخ یا کمپرس سرد.

۳. برنامه‌ریزی‌های اجرایی و ایمنی روز عمل

• همراه بزرگسال قابل اعتماد: حضور اجباری برای بازگشت ایمن؛ چراکه رانندگی بعد از سدیشن/بیهوشی ممنوع است.
• لباس و لوازم شخصی: به همراه داشتن لباس راحت، بدون جواهرات، بدون لاک (ممکن است مانع پایش اکسیژن شود) و بدون لنز تماسی.
• مدارک و فرم‌ها: رضایت آگاهانه، فهرست داروها، نتیجه آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها، کارت بیمه و شناسایی.

۴. آموزش‌های کلیدی پیش از عمل

• شناخت علائم هشدار پس از عمل: تب، خونریزی کنترل‌نشدنی، درد غیرعادی، بی‌حسی یا گزگز ماندگار، ترشح بدبو، تنگی نفس → تماس فوری با مرکز.
• قوانین دارویی بعد از عمل: دقیقا طبق نسخه؛ از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک، مسکن، دهان‌شویه پرهیز کنید.
• تغذیه و بهداشت: فقط غذاهای نرم و خنک تا زمان توصیه‌شده؛ پرهیز از نی در برخی جراحی‌ها (طبق دستور)، شست‌وشوی ملایم دهان پس از زمان مجاز.

فرآیند انجام ایمپلنت با بیهوشی

بعد از رعایت نکات قبل از عمل، بهتر است در مورد فرآیند انجام ایمپلنت با بیهوشی هم بدانید.

مراحل ایمپلنت با سدیشن (آرام‌بخشی)

1. شروع و پایش: پس از نشستن بیمار برروی یونیت، وضعیت عمومی بیمار بررسی می‌شود.
2. استفاده از داروهای سدیشن: داروهای رایج می‌توانند خوراکی، استنشاقی یا وریدی باشند. میزان لازم توسط متخصص برای بیمار انجام می‌شود.
3. تزریق بی‌حسی موضعی: معمولا از بی‌حس کننده‌های تزریقی هم همراه با سدیشن استفاده می‌شود. این مورد هم باید از طرف متخصص دندان‌پزشک مورد بررسی قرار گیرد.
4. انجام جراحی ایمپلنت:
   • برش لثه
   • آماده‌سازی استخوان با دریل‌های مخصوص
   • قراردهی فیکسچر
   • بخیه محل قرارگیری ایمپلنت
5. کنترل درد و تهوع حین عمل: پزشک متخصص در حین عمل برای کنترل درد و تهوع در صورت نیاز از دارو استفاده می‌کند.
6. پایان و ریکاوری کوتاه: پس از پایان جراحی، سدیشن به صورت تدریجی قطع می‌شود و بیمار تا بهبودی کامل زیر نظر متخصص قرار می‌گیرد.

ایمپلنت با بیهوشی عمومی (GA)

1. پیش‌بیهوشی: پزشک قبل از بیهوشی وضعیت عمومی بیمار (سلامت بدن، داروها، آلرژی‌ها و ناشتا بودن) را بررسی می‌کند.
2. شروع بیهوشی و کنترل راه‌هوایی: بیهوشی توسط متخصص انجام می‌شود و راه تنفسی بیمار با لوله‌گذاری یا روش‌های مناسب دیگر ایمن می‌شود.
3. حین بیهوشی: در طول جراحی، ضربان قلب، فشار خون، اکسیژن خون و تنفس بیمار لحظه‌به‌لحظه کنترل می‌شود.
4. عمل جراحی ایمپلنت: جراح متخصص طبق برنامه، ایمپلنت را قرار می‌دهد، خونریزیرا کنترل و محل را بخیه می‌زند.
5. پایان بیهوشی و ریکاوری: پس از جراحی، بیمار به‌طور ایمن به‌هوش آمده و در بخش ریکاوری تحت نظر قرار می‌گیرد تا وضعیت آن پایدار شود.

مراقبت‌های بعد از بیهوشی ایمپلنت

بعد از رعایت نکات قبل از بیهوشی و در حین جراحی، نوبت به مراقبت‌های بعد از بیهوشی ایمپلنت می‌رسد. این نکات شامل این موارد می‌شود.

• بلافاصله بعد از ترخیص (سدیشن/بیهوشی)
  • همراه داشته باشید؛
  • رانندگی ممنوع است؛
  • استراحت به‌صورت نیمه نشسته داشته باشید (بالا آوردن سر با ۲ بالش)؛
  • از یخ روی گونه استفاده کنید (۲۰ دقیقه یخ، ۲۰ دقیقه استراحت).
• درد و تورم:
  • بیشترین میزان درد در ۲–۳ روز اول است؛
  • داروها فقط طبق نسخه مصرف شود؛
  • خون‌آبه خفیف طبیعی است.
• تغذیه:
  • در روز اول از مایعات و غذاهای نرم و خنک استفاده کنید؛
  • در روزهای ۲-۷ از غذای نرم و ولرم استفاده کنید؛
  • از غذاهای سفت، چسبنده و نوشیدنی‌های داغ یا الکلی پرهیز کنید.
• بهداشت دهان:
  • ترجیحا در ۲۴ ساعت اول مسواک نزنید؛
  • بعد از ۲۴ ساعت از آب‌نمک ملایم و مسواک نرم اطراف زخم استفاده کنید؛
  • از دستکاری بخیه پرهیز کنید.
• فعالیت و سبک زندگی:
  • ۲۴–۴۸ ساعت اول استراحت کنید؛
  • ورزش و کار سنگین انجام ندهید؛
  • از مصرف دخانیات و الکل پرهیز کنید.
• علائم هشدار (تماس فوری):
  • خونریزی که با فشار گاز استریل طی ۳۰ دقیقه مهار نشود.
  • تب بالا، لرز، بوی بد/ترشح چرکی از زخم.
  • درد شدید رو به افزایش که با دارو کنترل نمی‌شود.
  • تورم ناگهانی/بدترشونده، مشکل در بلع/تنفس.
  • بی‌حسی یا گزگز پایدار/رو به گسترش در لب/چانه/دندان‌های مجاور.
  • شل‌شدن پیچ یا احساس حرکت در ایمپلنت.

پس از ایمپلنت با بیهوشی چه انتظاری داشته باشم؟

بازه زمانی	آنچه معمولا تجربه می‌شود	مراقبت‌های کلیدی
روز ۰–۱	بی‌حالی سدیشن/بیهوشی، تورم آغازین، خون‌آبه خفیف	استراحت، سرِ بالا، یخ متناوب، پرهیز از تف/نی، داروها طبق نسخه
روز ۲–۳	اوج تورم و کبودی خفیف، درد کنترل‌شدنی	غذای نرم/ولرم، آب‌نمک ولرم، پرهیز از فعالیت سنگین
روز ۴–۷	کاهش تورم/درد، حساسیت لمس محل	ادامه بهداشت ملایم، پرهیز از فشار روی ناحیه
هفته ۲	کشیدن بخیه (در صورت نیاز)، ثبات بیشتر	بازگشت تدریجی به رژیم معمول با نظر پزشک
هفته ۳–۶	ترمیم بافت نرم/استخوان (پیشرفت تدریجی)	پایبندی به مراجعات، عدم سیگار، رعایت تغذیه مناسب

هزینه ایمپلنت با بیهوشی چقدر است؟

هزینه ایمپلنت در کلینیک‌ها، متغیر است. به عنوان مثال، کلینیک سریتا برای این‌که بیمار در فرایند ایمپلنت، تجربه‌ای راحت داشته باشند، معمولا، از بی‌حسی موضعی استفاده می‌کند. اما در موارد خاص که فرد به ایمپلنت با بیهوشی نیاز دارد، از سدیشن استفاده می‌شود. هزینه ایمپلنت با بیهوشی در کلینیک تخصصی سریتا حدود ۳۶,۹۰۰,۰۰۰ تومان است. این بازه قیمتی به مدت زمان عمل و شرایط فردی بستگی دارد. این نکته را باید در نظر داشت که هزینه نهایی و انتخاب روش را دندان‌پزشک متخصص در جلسه مشاوره مشخص می‌کند.

در نهایت، ایمپلنت دندان با بیهوشی؛ تصمیمی آگاهانه برای آرامش بیشتر!

با توجه به نکاتی که در مورد ایمپلنت با بیهوشی عمومی و روش سدیشن توضیح داده شد، می‌توان این‌طور برداشت کرد که ایمپلنت دندان با بیهوشی، تصمیمی آگاهانه برای آرامش بیش‌تر است. کسانی که اضطراب دارند یا مشکلات حرکتی یا شناختی دارند، می‌توانند از ایمپلنت با بیهوشی به عنوان یک فرصت مناسب استفاده کنند. در حال حاضر، امکان اجرای ایمپلنت با سدیشن در کلینیک سریتا برای افراد متقاضی – البته با مشورت مشاوران مجموعه – مهیا است.

سوالات متداول بیماران – پاسخ‌های تخصصی

این مقاله، براساس منابع زیر گردآوری شده است:

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38296761/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29090251/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30382830/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36819606/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37143423/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28879344/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31501783/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28381733/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20242406/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37101080/