اهمیت جراحی فک در حل مشکلات دندانی و فکی

فهرست مطالب

ارتودنسی چاره تمام مشکلات دهان و دندان نیست! گاهی اوقات بی‌نظمی و ناهمراستایی دو فک بالا و پایین به قدری قابل اعتناست که چاره‌ای جز جراحی فک بالا یا جراحی فک پایین نیست! در این شرایط پزشک با ارزیابی آسیب فک، نوع جراحی اصلاحی را انتخاب می‌کند تا با اصلاح بی‌نظمی‌های استخوان‌های فک، فک‌ها و دندان‌ها را مجدد مرتب کرده و عملکرد آنها را بهتر سازد. در این مقاله قصد داریم درباره انواع جراحی تخصصی، مراحل، خطرات و بهبودی آن صحبت کنیم و هر‌آنچه نیاز دارید بدانید را در اختیارتان بگذاریم. همراه ما باشید.

جراحی فک چیست؟

گاهی اوقات فک انسان به دلایل ژنتیکی یا عادات ناسالم دوران کودکی مثل مکیدن انگشت، به شکل تغییر شکل یافته و نامرتب شکل می‌گیرد. در نتیجه دندان‌ها کج رشد می‌کنند و نه‌تنها ظاهر خوبی ندارند، بلکه چون درست روی هم قرار نمی‌گیرند، بلع و صحبت کردن را برای فرد دشوار می‌سازند. جراحی فک با نام علمی جراحی ارتوگناتیک (Orthognathic Surgery) برای تراز کردن فک بالا و فک پایین و رفع ناهنجاری‌ها و ناهمراستایی‌ها انجام می‌شود.

بیشتر بدانید : ارتودنسی دندان

دندانپزشک متخصص برای حل آن‌دسته از مشکلات و به‌هم‌ریختگی‌های فک که با ارتودنسی قابل حل نیستند، جراحی فک را توصیه می‌کند. ممکن است این به‌هم‌ریختگی به‌گونه‌ای باشد که دندان‌ها موقع بستن دهان روی هم قرار نگیرند یا نامتقارن بودن فک بالا و پایین تاثیر چشمگیری بر ظاهر فرد بگذارد. این جراحی برای ترمیم آسیب‌هایی مثل شکاف کام، جلوگیری از ساییدگی دندان‌ها، سهولت فعالیت‌هایی مثل گاز گرفتن، جویدن یا بلعیدن و رفع مشکلات تنفسی مثل تنفس دهانی و آپنه انسدادی خواب نیز توصیه می‌شود.

بیشتر بدانید : انواع انحراف فک

در چه سنی می توان جراحی فک انجام داد؟

بهترین زمان ممکن برای انجام جراحی فک وقتی است که فرایند رشد استخوان‌ها تکمیل و متوقف شده باشد. چراکه کوچک‌ترین تغییر در استخوان می‌تواند مشکلات را حتی بعد از جراحی ادامه‌دار سازد. به همین خاطر بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند این جراحی در بازه سنی بین ۱۸ تا ۲۵ سالگی انجام شود تا احتمال رشد دوباره و تغییرات نامطلوب فک و دهان به حداقل برسد. 

برای افراد زیر ۱۸ سال امکان رشد دوباره استخوان فک و صورت وجود دارد و افراد بالاتر از این سن باید با عوارض ناخوشایند مثل خرابی دندان‌ها و مشکلات صحبت‌کردن دست‌و‌پنجه نرم کنند. جدای از اینکه احتمالا سالیان سال با اعتمادبه‌نفس کمتر در اجتماع ظاهر شوند!

چه افرادی نمی توانند جراحی فک انجام دهند؟

تا جایی که بی‌نظمی و به هم ریختگی دندان‌ها با براکت و ارتودنسی درمان شود، نیازی به انجام جراحی فک نیست و پزشک این درمان را توصیه نمی‌کند. البته که افراد بی‌طاقت در برابر جراحی‌های بزرگ و کسانی که هنوز دوران رشد آنان تکمیل نشده، نمی‌توانند جراحی فک انجام دهند.

انواع جراحی فک و کاربرد های آن 

دندانپزشک بعد از معاینه وضعیت فک مراجع، جراحی فک را به برای حل مشکلات دندانی و مشکلات فکی انجام می‌دهد.

جراحی فک برای حل مشکلات فکی

انواع جراحی فک برای اصلاح مشکلات فکی عبارت‌اند از:

• استئوتومی فک بالا (Maxillary osteotomy): این جراحی روی فک بالای زیباجویانی انجام می‌شود که در این ناحیه دچار بیرون‌زدگی یا عقب‌رفتگی قابل توجه‌اند، به‌طوری که با بستن دهان، دندان‌ها روی هم قرار نمی‌گیرند.
• استئوتومی فک پایین (Mandibular osteotomy): این جراحی روی فک پایین افرادی انجام می‌شود در این ناحیه دچار بیرون‌زدگی یا عقب‌رفتگی قابل توجه هستند.
• استئوتومی دو فک بالا (Bimaxillary osteotomy): این جراحی همزمان روی دو فک بالا و پایین انجام می‌شود.
• ژنیوپلاستی (Genioplasty): جنیوپلاستی جراحی اصلاحی برای عقب‌رفتگی چانه است. گاهی اوقات پزشک برای درمان این عقب‌رفتگی، ژینوپلاستی و استئوتومی فک پایین را همزمان انجام می‌دهد.

خطرات، عوارض و مشکلات رایج در جراحی فک چیست؟

جراحی فک مادامی که توسط یک متخصص مجرب دهان و دندان اجرا شود، یک جراحی امن است. اما مثل تمام جراحی‌های بزرگ و سنگین، این عمل با خطر بیهوشی، خونریزی و عفونت همراه است. از رایج‌ترین خطرات و عوارض این جراحی می‌توان به مواد زیر اشاره کرد:

• خونریزی
• عفونت
• آسیب عصبی
• شکستگی فک
• بازگشت فک به موقعیت اولیه
• نیاز به جراحی‌های بعدی برای رفع مشکلات اضافه
• نیاز به درمان ریشه بعضی از درمان‌ها
• درد و تورم
• مشکلات مربوط به غذا خوردن 
• عدم ترمیم استخوان فک به‌صورت مطلوب
• محدودیت در باز کردن دهان به اندازه دلخواه
• بی‌حسی گونه‌ها و لب‌ها پس از جراحی

فوائد و مزایای جراحی فک

جراحی فک بسیاری از مشکلاتی ناشی از همراستا نبودن فک بالا و پایین را برطرف و اصلاح می‌کند. مواقعی که پزشک تشخیص می‌دهد به‌هم‌ریختگی و نامنظمی دو فک بالا و پایین با ارتودنسی قابل درمان نیست، این گزینه را برای کمک به عملکرد بهتر فک، سهولت در تنفس، صحبت کردن، جویدن، بهبود سایر مشکلات دهان و بالا بردن اعماد به نفس فرد توصیه می‌کند.

جراح طی این جراحی سایش و خرابی دندان‌ها را به حداقل می‌رساند، تقارن صورت را اصلاح می‌کند، درد ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی فکی را تسکین می‌بخشد و تمام مشکلات ناشی از آسیب‌دیدگی یا نقص‌های مادرزادی را ترمیم می‌کند.

نکات مهم قبل از انجام جراحی فک

گاهی اوقات دندانپزشک چند ماه قبل از انجام جراحی فک، بریس نگهدارنده را روی دندان‌ها نصب می‌کند تا فک را برای روز عمل آماده کند. ممکن است نیاز باشد قبل از عمل چند جلسه برای اندازه‌گیری استخوان فک، قالب‌گیری یا عکس‌برداری با اشعه ایکس به کلینیک مراجعه کنید.

به احتمال بسیار زیاد، پزشک رژیم غذایی‌تان را محدود به مایعات و غذاهای غیر جویدنی مثل سوپ، شیر، نوشیدنی‌های مغذی، میوه‌ها و سبزیجات پخته می‌کند و توصیه می‌کند از خوردن غذاهای سفت خودداری کنید.

قبل از شروع جراحی مفصل با پزشک خود صحبت کرده و در مورد تمام مسائل موثر بر جراحی مثل داروهایی که مصرف می‌کنید یا آلرژی‌هایی که دارید، از او سوال بپرسید. پاسخ این سوالات کمک می‌کند روز جراحی آماده‌تر و با آرامش بیشتری حاضر شوید.

جراحی فک چگونه انجام می شود؟

در جراحی فک بسته به نوع جراحی تغییرات مختلفی توسط پزشک در این ناحیه انجام می‌گیرد که می‌تواند شامل برداشتن یا اضافه کردن استخوان فک باشد. مثلا در استئوتومی فک بالا برشی در لثه فوقانی ایجاد می‌شود تا دسترسی به استخوان فک بالا ایجاد شود؛ سپس استخوان فک به‌سمت جلو یا عقب حرکت داده می‌شود تا با فک پایینی هم‌تراز شود. در صورت رشد استخوان اضافه و زاویه‌دار شدن سطح استخوان فک، جراح استخوان اضافه را تراشیده و برمی‌دارد تا سطح صاف و یکنواخت شود. در استئوتومی فک پایین نیز برشی در لثه تحتانی ایجاد می‌شود تا این‌بار استخوان فک پایین به سمت جلو یا عقب حرکت کرده و با فک بالا هم‌تراز گردد شود.

همچنین در جراحی ژینوپلاستی جراح بخشی از استخوان چانه را در قسمت جلویی فک بریده و آن را در جهت لازم حرکت می‌دهد تا نامرتب بودن آن اصلاح گردد.

نکات و مراقبت های بعد از جراحی فک

روند بهبودی در افراد مختلف متفاوت است. بیشتر زیباجویان ۱ تا ۴ روز بعد از جراحی تحت نظارت پزشک می‌مانند؛ سپس ظرف ۶ تا ۱۲ هفته بهبود یافته و می‌توانند در محیط کار یا دانشگاه حاضر شوند. هنگام ترخیص، پزشک دستورالعمل‌هایی در ارتباط با رژیم غذایی و بهداشت دندان در اختیار زیباجو می‌گذارد که تک‌ تک آنها می‌بایست در نهایت دقت رعایت شوند.

در دوران نقاهت بعد از جراحی می‌توانید با مشورت پزشک ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی داشته باشید و برای افزودن ورزش‌های سنگین‌تر، دست‌کم تا یک سال صبر کنید.

پس از جراحی، طبیعی است که در ناحیه صورت و استخوان فک احساس تورم، سفتی و ناراحتی کنید. این علائم به‌مرور زمان از بین می‌روند؛ با‌این‌حال پزشک برای تسکین آنها داروهایی تجویز می‌کند.

در برخی موارد، لب بالا یا پایین بعد از جراحی بی‌حس می‌شوند. این حالت معمولا موقتی است و ظرف چند هفته یا چند ماه از بین می‌رود. پس از چند هفته، جراح دندان‌ها را با بریس منظم می‌کند و بعد از حدودا ۹ ماه استفاده از بریس، آنها را به‌کمک یک نگهدارنده در یک راستا نگه می‌دارد.

در چه شرایطی بعد از جراحی فک به پزشک مراجعه کنیم؟

احساس سفتی و ناراحتی در ناحیه فک و صورت بعد از عمل جراحی کاملا طبیعی است و نیازی به مراجعه پزشک ندارند؛ چون به‌مرور از بین می‌روند. تا دو هفته بعد از جراحی صورت بیمار دارای کبودی و تورم است که با مصرف دارو رفته رفته محو می‌شوند. حدود هشت هفته بعد نیز برای بازکردن بخیه‌ و آتل باید به پزشک مراجعه کنید. 

اما اگر در دوران نقاهت به هر دلیل دچار تنگی نفس شدید، تب بالاتر از ۳۸ درجه را تجربه کردید، درد طاقت فرسا داشتید، اسهال و استفراغ و خونریزی تجربه کردید یا از محل جراجی ترشحات سبزرنگ با بوی ناخوشایند بیرون آمد، هرچه زودتر به پزشک مراجعه کرده و این علائم را با او در میان بگذارید.

سوالات متداول

آیا جراحی فک درد دارد؟

جراحی فک مثل سایر انواع جراحی‌ها می‌تواند با درد و ناراحتی همراه باشد که تا چند روز بعد از عمل جراحی ادامه‌دار است و بعد به تدریج آرام می‌شود. بیشینه درد این جراحی طی ۲ تا ۳ روز بعد از عمل است و می‌تواند با کمی تورم، عفونت، خونریزی و کبودی، بی‌حسی فک و بافت‌های اطراف، سفتی فک، گرفتگی بینی و کاهش وزن همراه باشد. در صورت مصرف منظم داروهای تجویزشده، درد و ناراحتی عمل ظرف ۳ تا ۶ هفته به‌طور کامل از بین می‌روند.

در دوران بارداری می توان جراحی فک انجام داد؟

اکثر پزشکان عمل جراحی فک را به بعد از دوران بارداری موکول می‌کنند. چراکه این جراحی با بیهوشی انجام می‌شود و داروهای بیهوشی برای جنین عوارض دارند. 

بعد از جراحی فک چه غذایی می توانیم بخوریم؟

بعد از جراحی بهتر است تغذیه با نوشیدن آب‌میوه آغاز شود تا فرد دچار تهوع و استفراغ نشود و زخم داخل گلو سریع‌تر رفع گردد. تا چند روز بعد از جراحی فک بالا و جراحی فک پایین، مصرف روزانه ۲.۵ لیتر آب و رژیم غذایی سرشار از پروتئین و کربوهیدرات الزامی است. از هفته دوم تا چهارم مصرف غذاهای نرم مثل سیب‌زمینی و تخم مرغ آب پز، پودینگ و کارامل مجاز است. توصیه می‌کنید مصرف این غذاهای نرم و آبکی را تا ۴ ماه ادامه دهید و برای تسکین ورم صورت، کرفس و آناناس مصرف کنید.

جراحی فک در حال بی حسی انجام می شود یا بیهوشی؟

این جراحی با بیهوشی فرد انجام می‌شود. یعنی ابتدا فرد با ماسک گازهای بیهوشی یا تزریق ترکیبی دارو بیهوش و بعد جراحی آغاز می‌گردد.

چند روز بعد از جراحی فک در بیمارستان خواهم ماند؟

این جراحی در بیشتر مواقع نیاز به بستری ندارد و بعد از ۱ ساعت نظارت مستقیم در بخش مراقبت پس از بیهوشی، چنانچه بیمار شرایط خوبی داشته باشد، مرخص می‌شود. البته بسته به تشخیص پزشک، بعضی از بیماران بعد از جراحی بین ۱ تا ۴ روز در بیمارستان بستری و تحت نظر می‌مانند تا علائم پس از جراحی و بیهوشی در آنها کنترل شود. مثلا بیمارانی که جراحی فک بالا و جراحی فک پایین را به‌طور همزمان دارند، باید خود را برای بستری شدن آماده کنند. 

جراحی فک چقدر طول می کشد؟

عمل جراحی برای هر فک به‌طور متوسط بین ۲ تا ۳ ساعت زمان می‌برد. البته در شدت ناهنجاری، شرایط بیمار و نوع جراحی می‌توانند بر مدت‌زمان این عمل تاثیر بگذارند و آن را تغییر دهند.

جراحی فک توسط کدام متخصص انجام می شود؟

در این عمل جراحی، جراح یک دندانپزشک باتجربه است که به‌طور تخصصی در حوزه درمان و بررسی مشکلات و ناهنجاری‌های دندان، دهان و فک و بافت های نرم صورت تخصص دارد.

بعد از جراحی فک چه شرایطی خواهم داشت؟

شرایطی مثل خونریزی، ترشح جزئی از زخم‌ها، گلودرد، بی‌حسی لب‌ها و گونه‌ها، گرفتگی بینی و محدودیت در تحرک فک بلافاصله بعد از عمل جراحی برای فرد بیمار طبیعی است. رعایت نکات مراقبتی دوران نقاهت بعد از جراحی را کوتاه‌تر و این روند را ساده‌تر می‌کند. 

کلام پایانی

فقط کسانی که مدت‌ها با مشکلات فک و نامرتبی دندان‌ها دست‌و‌پنجه نرم کرده‌اند، مزیت‌های جراحی فک را عمیقا درک می‌کنند. تسکین درد، بهبود گفتار، راحتی غذا خوردن و افزایش عزت نفس فقط برخی از مهم‌ترین مزیت‌های این جراحی است. هرکجای ایران که زندگی می‌کنید به شما توصیه می‌کنیم با انتخاب یک تیم مجرب و متخصص و آشنایی با خطرات احتمالی، خود را به بهترین شکل ممکن برای این جراحی به‌ظاهر پر استرس آماده کنید.

چنانچه مطالب بیشتری درباره جراحی فک می‌دانید، مشتاق شنیدن نظرات ارزشمند شما عزیزان هستیم.