عکس OPG دندان چیست و چه کاربردی دارد؟

فهرست مطالب

در فهرست چیزهای مورد علاقه شما عکسبرداری با اشعه ایکس در مطب دندانپزشکی احتمالا جزء گزینه های انتهایی خواهد بود. پوشیدن آن پیش بند محافظ سنگین و نگه داشتن یک ابزار ناخوشایند بین دندان هایتان حتی برای چند ثانیه چندان جالب به نظر نمی رسد. اما تصویربرداری با اشعه ایکس چیزهای زیادی را به دندانپزشکان نشان می دهد.

این تکنولوژی به آنها کمک می کند وضعیت دندان ها، ریشه ها، محل قرارگیری فک و ترکیب استخوان صورت شما را ببینند. همچنین با کمک آنها دندانپزشکان قادر خواهند بود مشکلات دندانی را در مراحل اولیه شناسایی کرده و درمان کنند. اشعه ایکس می تواند به یافتن مشکلاتی کمک کند که با معاینه دهانی قابل مشاهده نیستند.

پیدا کردن و درمان مشکلات در مراحل ابتدایی ممکن است باعث صرفه جویی در هزینه شما شود، روند درمان را ساده تر و کوتاه تر نماید و در برخی موارد حتی دندان شما را نجات دهد. یکی از پرکاربردترین عکسبرداری های دهانی که به احتمال زیاد حداقل یک بار آن را انجام داده اید، عکس OPG دندان است. مطلب امروز هر آنچه لازم است در مورد این نوع تصویربرداری دهانی، کاربردها، مزایا و عوارض آن بدانید را در اختیار شما قرار می دهد. از توجه شما سپاسگزاریم.

انواع عکس رادیولوژی دهان چیست؟

انواع مختلفی از عکس رادیولوژی دهان وجود دارد که دندانپزشک شما می تواند ارائه دهد. اگر می خواهید برای انجام عکس رادیولوژی دهان آمادگی بهتری داشته باشید، باید با انواع مختلف رادیولوژی دهان و زمان یا شرایطی که ممکن است به آنها نیاز پیدا کنید، آشنا شوید.

به طور کلی دو نوع عکس رادیولوژی از دهان گرفته می شود: داخل دهانی (فیلم اشعه ایکس در داخل دهان قرار می گیرد) و خارج دهانی (فیلم اشعه ایکس در خارج از دهان است).

بیشتر بدانید : عکس CBCT چیست؟

اشعه ایکس داخل دهانی

رایج ترین نوع تصویربرداری با اشعه ایکس است. انواع مختلفی از اشعه ایکس داخل دهانی وجود دارد که هر کدام جنبه های مختلف دندان را نشان می دهد.

• عکس بایت وینگ: وینگ به معنای بال است و دلیل این نامگذاری، آن است که بیمار در هنگام عکسبرداری قطعه‌ای شبیه بال را برای متمرکز نگه داشتن اشعه ایکس تابانده شده، گاز می‌ گیرد. این نوع عکس، جزئیات دندان های بالا و پایین را در یک ناحیه از دهان نشان می دهد. هر بایت وینگ یک دندان را از تاج آن (سطح آشکار) تا سطح استخوان نگهدارنده نشان می دهد. رادیوگرافی بایت وینگ پوسیدگی بین دندان ها و تغییرات در ضخامت استخوان ناشی از بیماری لثه را تشخیص می دهد. همچنین می‌تواند به تعیین تناسب مناسب روکش (کلاهکی که کاملاً دندان را احاطه می کند) یا سایر ترمیم‌ ها (مانند بریج) کمک کند. همچنین قادر است هرگونه سایش یا خرابی پرکردگی دندان را نشان دهد.
• رادیوگرافی پری اپیکال: عکس های بایت وینگ، بیشتر دندان را نشان می دهند اما اگر دندانپزشک شما نیاز به بررسی کامل کل دندان یا استخوان فک شما داشته باشد، تصویربرداری پری اپیکال انتخاب بهتری خواهد بود. این نوع اشعه ایکس تصویری از کل دندان، از جمله اندکی از ریشه دندان را می گیرد. این اشعه ایکس معمولاً کل ردیف بالایی یا پایینی دندان ها را در یک تصویر نشان می دهد. اگر دندانپزشک شما مشکوک به آسیب به نوک ریشه دندان یا مشکلات استخوان فک باشد، ممکن است از این نوع عکسبرداری استفاده شود.
• عکس اکلوزال: اشعه ایکس اکلوزال برای تصویربرداری از آنچه در داخل سقف یا کف دهان می گذرد، طراحی شده است که به دندانپزشک کمک می کند تا رشد و موقعیت کامل دندان را ببیند. این نوع عکس ممکن است برای کشف علت عدم رویش دندان‌ ها یا برای تشخیص دندان‌های اضافی که می ‌توانند به دندان‌های دائمی سالم آسیب برسانند، به کار رود. این نوع اشعه ایکس ممکن است برای تشخیص شکاف کام یا شکستگی نیز استفاده شود. کیست‌ ها، آبسه ‌ها یا تومورهای نادر را نیز می ‌توان با اشعه ایکس اکلوزال تشخیص داد.

اشعه ایکس خارج دهانی

برای تشخیص مشکلات دندانی در فک و کاسه سر استفاده می شود. انواع مختلفی از اشعه ایکس خارج دهانی وجود دارد.

• رادیوگرافی پانورامیک OPT/DPT/OPG)): این عکس توسط دستگاهی که دور سر بیمار می چرخد، گرفته می شود و کل ناحیه دهان (تمام دندان های فک بالا و پایین ) را در یک عکس رادیوگرافی نشان می دهد. این اشعه ایکس موقعیت دندان‌ های کاملاً بیرون‌ آمده و در حال رویش را تشخیص می ‌دهد، می‌تواند دندان‌ های نهفته را ببیند و به تشخیص تومورها کمک می‌ کند.

• توموگرام ها: یک لایه یا برش خاص از دهان را نشان می دهد و لایه های دیگر را محو می کند. این عکسبرداری، ساختارهایی را بررسی می‌ کند که به سختی می‌ توان آنها را به وضوح دید، زیرا دیگر ساختارهای مجاور مانع از دید آنها می‌ شوند.
• پروجکشن سفالومتریک: این عکسبرداری معمولاً توسط متخصصان ارتودنسی استفاده می شود، بنابراین آنها می توانند نحوه تناسب دندان ها و استخوان های فک را برای ایجاد یک برنامه درمانی که کل دهان را در بر می گیرد، ببینند. دندانپزشک شما همچنین ممکن است این نوع اشعه ایکس را برای تشخیص هرگونه عارضه گلو مانند توده یا سرطان پیشنهاد کند.
• سیالوگرام: از یک رنگ استفاده می کند که به غدد بزاقی تزریق می شود تا در فیلم اشعه ایکس دیده شوند. (غدد بزاقی بافت نرمی هستند که با اشعه ایکس دیده نمی شوند.) دندانپزشکان ممکن است این آزمایش را برای بررسی مشکلات غدد بزاقی مانند انسداد یا سندرم شوگرن تجویز کند (یک اختلال با علائمی از جمله خشکی دهان و خشکی چشم که می تواند در پوسیدگی دندان نقش داشته باشد.)
• توموگرافی کامپیوتری دندان (CT): نوعی تصویربرداری است که ساختارهای داخلی را به صورت سه بعدی بررسی می کند. این نوع تصویربرداری برای یافتن مشکلاتی در استخوان های صورت مانند کیست، تومور و شکستگی استفاده می شود.
• CT پرتو مخروطی: نوعی اشعه ایکس است که تصاویر سه بعدی از ساختارهای دندان، بافت نرم، اعصاب و استخوان ایجاد می کند. این تصویربرداری به هدایت کاشت ایمپلنت دندان کمک می کند و کیست ها و تومورها را در دهان و صورت ارزیابی می نماید. همچنین می تواند مشکلات مربوط به لثه ها، ریشه دندان ها و فک ها را مشاهده کند. CT پرتو مخروطی از جهاتی شبیه به CT دندان معمولی است. هر دو تصاویری دقیق و با کیفیت تولید می کنند. با این حال، نحوه گرفتن تصاویر متفاوت است. دستگاه CT پرتو مخروطی در اطراف سر بیمار می چرخد و همه داده ها را در یک چرخش جمع آوری می کند. CT اسکن سنتی «برش های مسطح» را جمع آوری می کند زیرا دستگاه چندین چرخش را در اطراف سر بیمار انجام می دهد. این روش همچنین بیماران را در معرض سطح بالاتری از اشعه قرار می دهد. مزیت منحصر به فرد CT پرتو مخروطی این است که می توان از آن در مطب دندانپزشکی استفاده کرد. تجهیزات CT کامپیوتری دندان فقط در بیمارستان ها یا مراکز تصویربرداری موجود است.
• تصویربرداری دیجیتال: نوعی تصویربرداری دندانپزشکی دو بعدی است که امکان ارسال مستقیم تصاویر به کامپیوتر را فراهم می کند. تصاویر را می توان در عرض چند ثانیه روی صفحه مشاهده، ذخیره یا چاپ کرد. تصویربرداری دیجیتال چندین مزیت دیگر در مقایسه با اشعه ایکس سنتی دارد. به عنوان مثال، تصویر گرفته شده از یک دندان را می توان تقویت و بزرگ کرد. این کار باعث می ‌شود دندانپزشک شما کوچک‌ ترین تغییراتی که در معاینه دهان قابل مشاهده نیستند را آسان ‌تر ببیند. همچنین در صورت لزوم می توان تصاویر را به صورت الکترونیکی برای دندانپزشک یا متخصص دیگر برای ارجاع یا به دندانپزشک جدید ارسال کرد. تصویربرداری دیجیتال نیز نسبت به اشعه ایکس معمولی از تابش کمتری استفاده می کند.
• تصویربرداری MRI : یک روش تصویربرداری است که یک نمای سه بعدی از حفره دهان از جمله فک و دندان را می گیرد. (این عکسبرداری برای ارزیابی بافت نرم ایده آل است.)

عکس opg چیست؟

OPG (اورتوپانتوگرام) یک اسکن پانورامیک دندانی با اشعه ایکس از فک بالا و پایین است. گاهی اوقات با نام اختصاصی Orthopantomagraph یا Panorex نیز نامیده می شود. این عکس، یک نمای دو بعدی مسطح از یک نیم دایره از یک گوش تا گوش دیگر را نشان می دهد. اشعه ایکس پانورامیک اجازه می دهد تا تصاویری از چندین زاویه گرفته شود تا تصویر پانورامای مرکب را تشکیل دهد، جایی که فک بالا و فک پایین در ناحیه مشاهده شده قرار دارند. ساختارهایی که خارج از ناحیه مشاهده شده قرار دارند، تار هستند. در برخی از مراحل درمان دندانپزشکی، دندانپزشک شما احتمالا از OPG استفاده می کند.

OPG همچنین تعداد، موقعیت و رشد همه دندان ‌ها از جمله دندان‌ هایی که هنوز رویش نکرده یا از لثه بیرون نیامده‌ اند را نشان می‌دهد. این عکس با عکس های کوچکی که دندانپزشکان از نزدیک از دندان ها می گیرند، متفاوت است. opg جزئیات کمتری را مشخص می کند اما محدوده دید بسیار وسیع تری را نشان می دهد. این عکس می تواند به ویژه برای بررسی مناطقی مانند دندان عقل یا رشد فک و دندان های کودک مفید باشد. همچنین اغلب برای بررسی مفصل فک، TMJ (مفصل گیجگاهی فکی)، که گاهی اوقات CMA (مفصل جمجمه-فک پایین) نامیده می‌شود نیز استفاده می‌شود، به خصوص اگر دندان قروچه می کنید.

روش های تصویربرداری

روش تصویربرداری می توانند داخل دهانی و خارجی دهانی باشند.

• در تصویربرداری داخل دهانی، تصاویر از داخل دهان بیمار گرفته می شود. این روش، پر کاربردتر است و جزئیات بسیار بیشتری را در اختیار دندانپزشک قرار می دهد. تصویربرداری بایت وینگ و پری اپیکال، نمونه هایی از عکسبرداری داخل دهانی هستند.
• در تصویربرداری خارج دهانی، تصاویر از خارج دهان بیمار گرفته می شود و معمولا برای تشخیص مشکلات مربوط به فک، مفاصل گیجگاهی فکی (TMJ)، ارتباط بین فک بالا و پایین به کار می رود. رادیوگرافی پانورامیک و سفالومتریک و … نیز جزء تصویربرداری های خارج دهانی محسوب می شوند.

دستگاه تصویربرداری

دستگاه اشعه ایکس پانورامیک از دو بخش تشکیل شده است. یک لوله اشعه ایکس در یک طرف و فیلم اشعه ایکس یا یک آشکارساز در طرف مقابل نصب شده است. سر بیمار در یک محفظه با تکیه گاه های چانه، پیشانی و دو طرف صورت قرار می گیرد. ممکن است به بیمار یک مسدود کننده بایت (بایت بلاکر) داده شود تا دهان را کمی باز کند و تصویر واضح‌ تری گرفته شود.

نکات و آمادگی برای تصویربرداری opg دندان

برای انجام عکس opg دندان به آمادگی خاصی نیاز ندارید. فقط کافی است تمام جواهرات در ناحیه سر، صورت و گردن مانند پیرسینگ، رینگ گوش، گیره مو، گردنبند و هر گونه دندان مصنوعی، عینک و هر چیز فلزی را بیرون بیاورید. و برای محافظت از سایر قسمت های بدن خود در برابر هر گونه اشعه ای که ممکن است دستگاه تصویربرداری پراکنده شود، حتما از پیشبند محافظ سربی استفاده نمایید. در صورت وجود احتمال بارداری، خانم ها باید همیشه به دندانپزشک یا جراح دهان خود اطلاع دهند. همچنین برای مقایسه بهتر، عکس های قبلی خود را به همراه داشته باشید. در هنگام عکسبرداری آرام باشید و تکان نخورید تا عکس کاملا واضح باشد. این عکسبرداری فقط حدود ۲۰ ثانیه طول می کشد و هیچ گونه ناراحتی ایجاد نخواهد کرد.

خطرات و عوارض عکس opg چیست؟

میزان تشعشعات اشعه ایکس در تصویربرداری opg بسیار پایین است بنابراین خطری برای بزرگسالان و حتی کودکان ایجاد نمی کند. اما در مورد زنان باردار می تواند خطراتی مانند سقط جنین به همراه داشته باشد. به همین دلیل، بسیاری از آزمایشات تصویربرداری در دوران بارداری انجام نمی شوند تا جنین در معرض اشعه قرار نگیرد. بنابراین اگر باردار هستید یا احتمال می دهید که باردار باشید، توصیه می شود از همه انواع اشعه ایکس دوری کنید.

برای کدام خدمات دندانپزشکی نیاز به تصویر opg دندان داریم؟

از تصویربرداری opg می توان در موارد زیر استفاده کرد:

• ارزیابی سلامت عمومی دندان برای پوسیدگی یا بیماری با منشاء پالپ
• ارزیابی تروما برای شکستگی دندان یا  دررفتگی فک
• ارزیابی عفونت سینوزیت، پریودنتیت یا آبسه پری آپیکال 
• بررسی موقعیت دندان ها
• برنامه ریزی برای جراحی
• تشخیص بیماری لثه
• دندان عقل نهفته
• از دست دادن استخوان پریودنتال
• یافتن منبع درد دندان
• برای ارزیابی کاشت ایمپلنت دندان
• ارزیابی ارتودنسی

سوالات متداول

در بخش زیر به چند سوال پر تکرار در مورد عکس opg دندان می پردازیم.

۱. مزایای عکسبرداری OPG چیست؟

• پوشش گسترده استخوان های صورت و دندان ها از جمله TMJ مفصل گیجگاهی فکی
• دوز کم تابش به بیمار
• راحتی بیمار در حین عکسبرداری
• قابلیت استفاده در بیمارانی که در باز کردن دهان خود محدودیت دارند.
• زمان کوتاهی برای تولید تصویر نیاز است.
• پس از عکسبرداری با اشعه ایکس، هیچ تشعشعی در بدن بیمار باقی نمی ماند.
• اشعه ایکس معمولاً در محدوده تشخیصی معمولی برای این عکسبرداری، عوارض جانبی ندارد.
• اشعه ایکس پانورامیک را می توان برای کودکان بسیار خردسال استفاده کرد، زیرا نیازی به قرار دادن فیلم در داخل دهان نیست.

۲. محدودیت های اشعه ایکس پانورامیک چیست؟

اشعه ایکس پانورامیک، اطلاعات دقیق و جامعی در مورد تک تک دندان ها یا بافت های نرم مانند ماهیچه ها ارائه نمی دهد و به طور کلی به عنوان روشی برای ارزیابی اولیه استخوان ها و دندان ها استفاده می شود. از آنجایی که دهان شما شکل منحنی است، اشعه ایکس پانورامیک گاهی اوقات می تواند تصویری کمی تار ایجاد کند که در آن اندازه گیری دقیق دندان ها و فک شما امکان پذیر نیست. اگر دندانپزشک یا جراح شما به اطلاعات بیشتری نیاز داشته باشد، ممکن است اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) تجویز شود.

۳. چرا در عکس OPG از تیروئیدبند استفاده نمی شود؟

در هنگام تصویربرداری پانورامیک از تیروئیدبند سربی استفاده نمی شود زیرا باعث قطع شدن قسمت قابل توجهی از استخوان فک بالا و پایین در تصویر می شود. در نتیجه عکس حاصل، از ارزش تشخیصی لازم برخوردار نخواهد بود.

حرف آخر

در آینه به دندان های خود نگاه کنید. شما می توانید سطح جلویی دندان های خود را به خوبی ببینید و با یک آینه کوچک دندان می توانید آنچه را که پشت دندان هایتان می گذرد، بررسی کنید. اما آیا می توانید ببینید که در داخل دندان یا زیر خط لثه چه اتفاقی می افتد؟ خب معلوم است که نه.

دندانپزشکان نیز همین مشکل را دارد، به همین دلیل است که از عکس OPG دندان استفاده می کنند. این عکس ها، مشکلات نامرئی را قابل مشاهده می کنند و اطلاعات تشخیصی مهمی را برای دندانپزشک شما فراهم می نمایند تا او بتواند با مشکلات داخل دندان ها و لثه های شما مقابله کند.

OPG ها ، نوعی اشعه ایکس دندان هستند که یک عکس پانورامیک وسیع از دندان های بالا و پایین شما تولید می کنند. OPG ها به طور منظم در چکاپ های روتین برای نظارت و ارزیابی سلامت دندان ها و لثه ها به کار می روند.