مقطع‌نگاری رایانه‌ای با اشعه مخروطی یا CBCT نوع خاصی از عکسبرداری با اشعه ایکس است و در مواردی به کار می‌رود که تصویربرداری با اشعه ایکس معمولی برای دندان کافی نیست. دندان پزشکان از این نوع تصویربرداری زمانی استفاده می‌کنند که نیاز به تصاویری سه‌بعدی از دندان‌ها، بافتهای نرم، مسیرهای عصبی و استخوان‌ها دارند. ممکن است دندان پزشک شما نیز این نوع تصویربرداری برایتان تجویز کرده باشد و برای شما این سوال پیش آمده است که این نوع تصویربرداری در چه شرایطی انجام می‌شود؟ چه مزایایی دارد؟ ایا خطراتی هم به همراه دارد؟ در این مقاله به سوالات مربوط به رادیولوژی CBCT پاسخ می‌دهیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
کلینیک تخصصی ایمپلنت
ضمانت کتبی + اقساط ۶+۱۲+۱۸+۲۴ ماهه بدون پیش
۰۲۱۹۱۰۰۹۹۱۸
رادیولوژی CBCT چیست؟
CBCT مخفف Cone beam computed tomography است. از این روش زمانی استفاده می‌شود که نمی‌توان عکس دقیق و خوبی با تصویربرداری با اشعه ایکس معمولی گرفت. دندان پزشکان همیشه از رادیوگرافی CBCT استفاده نمی‌کنند. اشعه ایکس این دستگاه کمتر از اشعه ایکس دستگاه تصویربرداری معمولی است. با این حال، میتواند تصاویر بهتر را ارائه دهد. این نوع سی تی اسکنر از نوع خاصی از فناوری برای تولید تصاویر سه‌بعدی استفاده می‌کند و می‌توان با آن از ساختارهای دندانی، بافتهای نرم، مسیرهای عصبی و استخوان در ناحیه جمجمه و صورت عکس گرفت.
این تصاویر اطلاعات دقیق‌تری را در اختیار دندان پزشک قرار می‌دهند. سی بی سی تی با CT معمولی تفاوت‌هایی دارد. دستگاه CTCB میتواند تصاویری را که دستگاه CT معمولی ثبت می‌کند، تولید کند اما دستگاه CT معمولی نمی‌تواند این کار را انجام دهد و تصاویر دقیق‌تری همچون سی تی سی بی ثبت کند. البته ذکر این نکته مهم است که تصویربرداری با اشعه ایکس معمولی تصاویر بهتری از بافتهای نرم ارائه می‌دهد.
برای دریافت اطلاعات کامل در مورد CBCT ، فیلم ابتدای مقاله را حتما مشاهده کنید.
بیشتر بدانید : عکس OPG چیست؟
در مقطع‌نگاری رایانه‌ای با اشعه مخروطی یا CBCT پرتو اشعه X همانند یک مخروط دور بیمار حرکت می‌کند تا تعداد زیادی تصویر تولید شود. به هر یک از این تصاویر «نما» گفته می‌شود. درست است که تصاویر CBCT دقیق‌تر هستند اما دستگاه اشعه ایکس معمولی نیز تصاویر خوب و باکیفیتی تولید می‌کند. دستگاه Dental cone beam CT بسیار کوچک‌تر و ارزان‌تر است و می‌توان آن را در مطب هم قرار داد.
سی تی سی بی تصاویر دقیقی از استخوان ارائه می‌دهد و برای ارزیابی بیماری‌های فک، دندان، ساختارهای استخوانی صورت، حفره بینی و سینوس‌ها انجام می‌شود. تصویربرداری اشعه ایکس معمولی نمی‌تواند اطلاعات دقیقی به ویژه در ارزیابی ساختارهای بافت نرم مانند عضلات، غدد لنفاوی، غدد و اعصاب را ارائه دهد.
بیشتر بدانید : قیمت ایمپلنت دندان
عکس CBCT چه کاربردهایی دارد؟
رادیولوژی CBCT کاربردهای زیادی دارد و دندان پزشکان در شرایط مختلف و پیچیده از آن استفاده می‌کنند:
- برنامه‌ریزی برای جراحی دندان‌های نهفته
- تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
- قرار دادن دقیق ایمپلنت‌های دندانی
- ارزیابی فک، سینوس‌ها، کانال‌های عصبی و حفره بینی.
- تشخیص، اندازه‌گیری و درمان تومورهای فک.
- تعیین ساختار استخوان و جهت دندان.
- تعیین منشأ درد یا آسیب‌شناسی (پاتولوژی)
- تجزیه و تحلیل سفالومتری
- جراحی ترمیمی.
- ارزیابی موقعیت دندان‌ها، ساختار استخوان، مفاصل فک و راه هوایی
- ارزیابی ارتودنسی سه‌بعدی
- تشخیص و درمان کانال ریشه پیچیده
نحوه آماده شدن برای رادیولوژی CBCT
نیازی نیست برای استفاده از رادیولوژی CBCT کار خاصی انجام دهید اما بهتر است پیش از انجام این کار لباسی راحت و گشاد بپوشید و تمامی جواهرات و زیورآلات فلزی را دربیاورید. فرقی ندارد آن وسیله چقدر کوچک باشد. به عنوان مثال حتی باید گوشواره‌ها را هم دربیاورید. عینک، سمعک، سنجاق سر و… همگی ممکن است در تصویربرداری اختلال ایجاد کنند. سپس از شما خواسته می‌شود تا روپوشی به تن کنید. این روپوش از جنس سرب است و کمی سنگین خواهد بود. در صورتی که باردار هستید هم حتما باید به دندانپزشک خود اطلاع دهید؛ زیرا ممکن است تصویربرداری به این روش برای شما و جنین خطرناک باشد.
بیشتر بدانید : ایمپلنت دندان
طرز کار دستگاه عکسبرداری CBCT چگونه است؟
همان طور که پیشتر اشاره کردیم هر چیز فلزی را باید کنار بگذارید. بهتر است این کار را در خانه انجام دهید؛ مثلا جواهرات را جدا کنید. سپس از شما خواسته می‌شود که وارد اتاق رادیولوژی شوید. دستیار دندانپزشک یا تصویربردار شما را به گونه ای قرار می‌دهد که ناحیه مورد نظر در مرکز پرتو قرار گیرد. سپس باید چانه خود را روی نگه دارنده‌ای قرار دهید. دسته آن را نگه دارید و ساکن بایستید تا عکس خراب نشود. حال باید بخش پلاستیکی را با دندان خود محکم نگه دارید.
سپس دستگاه ۳۶۰ درجه میچرخد و حدود ۱۵۰ الی ۲۰۰ عکس دو بعدی ثبت می‌کند که ترکیب آنان تبدیل به تصویری سه‌بعدی خواهد شد. این تصاویر به صورت دیجیتالی ترکیب می‌شوند و میتواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار دندانپزشک یا جراح دهان شما قرار دهد. این روش معمولا حدود ۱۵ تا ۲۰ ثانیه طول می‌کشد. انجام این عکسبرداری هیچ دردی ندارد و هیچ گونه مشکلی را برای بیمار ایجاد نمی‌کند.
بیشتر بدانید : لیست مراکز CBCT در تهران
مزایا و معایب عکسبرداری سی بی سی تی
این روش مزایا و معایبی دارد و بهتر است بیمار پیش از انجام آن از این موارد اطلاع کامل داشته باشد. در این بخش ابتدا به مزایای این روش و سپس به معایب آن می‌پردازیم.
مزایای عکسبرداری CBCT
- روشی سریع و غیرتهاجمی
- نمایش جزییات
- عکس سه‌بعدی
- کمک به تشخیص بهتر مشکلات
- متمرکز بودن اشعه و کیفیت بهتر تصویر
- امکان مشاهده بخش‌های مختلف دهان و دندان از زوایای متفاوت
- دقیق بودن
- امکان عکسبرداری هم‌زمان از استخوان و بافت نرم
- اشعه ایکس ضعیف و عدم تأثیرگذاری بر بدن بیمار (در صورتی که فرد برای مدت زمان زیادی در معرض اشعه قرار نگیرد.)
- امکان عکسبرداری سرپایی در مطلب دکتر
- دستگاه کوچک و اشغال فضای کم
- بدون درد و نیاز به استراحت
- تشعشعات پایین‌تر نسبت به عکسبرداری معمولی با اشعه ایکس
معایب رادیولوژی سی بی سی تی
- امکان ابتلا به سرطان در صورت قرارگیری بیش از حد در معرض اشعه
- خطرناک بودن برای کودکان و جوانان به دلیل حساس بودن انها. از این روش باید در موارد ضروری استفاده شود و نباید کودکان را در معرض دوز بالا و شدید اشعه قرار داد.
استفاده از سی بی سی تی برای ایمپلنت
گرفتن اسکن CBCT از مراحل مهم آماده شدن برای ایمپلنت دندان محسوب می‌شود و معمولا به نام عکس ایمپلنت دندان شناخته می شود. این تصویربرداری یک مدل مجازی از بافتهای نرم، استخوان‌ها و دندان‌های شما تهیه می‌کند. در نتیجه دندانپزشک میتواند بایت بهتر و دقیق‌تری را طراحی کند و هر گونه ناهماهنگی میان ایمپلنت‌ها را کاهش دهد. علاوه بر این، می‌توان متوجه شد که استخوان فک چگونه است و چه اندازه‌ای دارد، سینوس‌های ماگزیلاری در چه وضعیتی هستند و اعصاب حسی بیمار در کجا قرار دارد.
پیدا کردن محل دقیق این موارد بسیار مهم است. اندازه‌گیری دقیق و طول مناسب در ایمپلنت دندان بسیار مهم است. برای تعیین اندازه مناسب ایمپلنت باید ابعاد استخوان با دقت اندازه‌گیری شود؛ زیرا ایمپلنت باید یکپارچه باشد. با استفاده از این شیوه در زمان صرفه‌جویی می‌شود و تعداد ملاقات‌ها نیز کمتر خواهد شد و فرایند ساخت ایمپلنت را راحت‌تر می‌کند.
چه کسی نتیجه رادیوگرافی سی تی سی بی دندان را تفسیر می‌کند؟
پس از این که عکس چاپ شد، شما باید آن را به دندان پزشک خود بدهید. دندانپزشک شما تصاویر را تجزیه و تحلیل خواهد کرد. در صورت لزوم ممکن است دندانپزشک شما با یک رادیولوژیست دندانپزشکی نیز همکار کند تا نتایج مهم را بهتر تفسیر کند. همکاری با متخصص و رادیولوژیست دندان هنگام مشاهده بافتهای نرم، تراکم استخوان و هر قسمت دیگر از سر و گردن برای اطمینان از انجام تشخیص مناسب و درست ضروری است.
تفاوت رادیولوژی سی بی سی تی با سی تی اسکن معمولی
CBCT با CT معمولی تفاوت‌هایی دارد. در ادامه این تفاوت‌ها را بررسی میکنیم.
- محدوده اشعه X: در روش سی بی سی تی از اشعه ایکس ضعیف‌تری استفاده می‌شود؛ زیرا اندازه ناحیه تابش اشعه کمتر از روش CT است. دوز تشعشعی CBCT 200 تا ۳۰۰ برابر کمتر است.
- دقت تصاویر: با وجود این که در روش سی بی سی تی از اشعه ایکس ضعیف‌تری استفاده می‌شود، تصاویر دقیق‌تر و باکیفیت‌تر هستند. در این روش می‌توان از ساختارهای نرم و سخت به صورت هم‌زمان عکس گرفت.
- در حالی که در روش عکسبردای با اشعه ایکس معمولی از اشعه بیشتری استفاده می‌شود. برای همین هم عکسبرداری از بافتهای نرم با این روش بهتر است؛ اما در مجموع تصویر سی بی سی تی دقیق‌تر و باکیفیت‌تر است.
- زمان اجرای عکسبرداری: زمان عکسبرداری در روش سی بی سی تی بسیار کمتر از سی تی اسکن است.
- ایجاد صدا در زمان عکسبرداری: دستگاه سی بی سی تی بی‌صدا است و عکسبرداری را بدون ایجاد صداهای اضافی انجام می‌دهد. تنها چیزی که بیمار می‌شنود، صدای بوق هشدار اشعه است که آن را هم می‌توان قطع کرد. همین بی‌صدا بودن باعث می‌شود تا بیمار مضطرب نشود.
- چند بعدی بودن عکس: عکس‌های سی بی سی تی سه‌بعدی هستند در حالی که عکس‌های CT معمولی دو بعدی هستند. در نتیجه نمی‌توان اندازه عرض استخوان لثه را با آن مشخص کرد. این اندازه در ساخت ایمپلنت بسیار مهم است.
- وضعیت بیمار در زمان عکسبرداری: در عکسبرداری CTCB بیمار میتواند بنشیند یا بایستد در حالی که در سی تی اسکن معمولی بیمار باید حتما در حالت خوابیده باشد.
- اندازه دستگاه: اندازه دستگاه سی بی سی تی از سی تی اسکن معمولی کوچک‌تر است.
- عمر فناوری: سی تی اسکن یک فناوری قدیمی است که در دهه ۱۹۷۰ توسعه یافت. در حالی که سی تی سی بی جدیدتر است.
جمع‌بندی
روش‌های مختلفی برای عکسبرداری از دهان و دندان و فک وجود دارد. یکی از این روش‌ها رادیولوژی CBCT یا عکس ایمپلنت دندان است. در این مقاله به بررسی این شیوه عکسبرداری پرداختیم. مزایا و معایب، کاربردها و شرایط لازم برای انجام این کار را توضیح دادیم. ایا شما تا به حال از این شیوه عکسبرداری استفاده کرده اید؟ لطفا نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
۱- CBCT مخفف چیست؟
CBCT مخفف Cone beam computed tomography است.
۲- معنی CBCT چیست؟
مقطع‌نگاری رایانه‌ای با اشعه مخروطی.
۳- رادیولوژی CBCT برای چه انجام می‌شود؟
از این روش برای عکسبرداری سه‌بعدی استفاده می‌شود. در واقع در برخی موارد دندانپزشک شما به تصویری دقیق‌تر از ناحیه موردنظر نیاز دارد تا بتواند درباره نحوه درمان آن بهتر تصمیم‌گیری کند.
۴- آیا عکسبرداری CBCT در دارد؟
خیر. شما در زمان عکسبرداری هیچ دردی را احساس نخواهید کرد.
۵- رادیولوژی سی بی سی تی چقدر زمان می‌برد؟
این نوع عکسبرداری حدود ۱۵ الی ۲۰ ثانیه طول می‌کشد.
۶- آیا استفاده از این روش خطرناک است؟
خیر. بیمار فقط برای چند ثانیه در معرض اشعه ایکس ضعیف قرار می‌گیرد.
۷- آیا زنان باردار باید قبل از عکسبرداری CBCT به پزشک خود اطلاع دهند؟
بله. تمامی زنان باردار باید به پزشک اطلاع دهند که باردار هستند. فرقی ندارد که قرار است عکسی گرفته شود یا خیر. حتی برای انجام کارهای ساده دندان پزشکی هم باید به وی اطلاع داده شود که بیمار باردار است.
