در داخل دندان، زیر مینا و لایه سختی به نام عاج، بافت نرمی به نام پالپ وجود دارد. پالپ حاوی رگ‌های خونی، اعصاب و بافت همبند است و بافت‌های سخت اطراف دندان را در طول رشد تغذیه می‌کند. پالپ از تاج دندان تا نوک ریشه ها گسترش دارد و در آنجا به بافت‌های اطراف ریشه متصل میشود. پالپ برای رشد و نمو دندان مهم است. با این حال، هنگامی که یک دندان به طور کامل بالغ شد، می‌تواند بدون پالپ زنده بماند، زیرا دندان همچنان توسط بافت‌های اطراف آن تغذیه میشود. وقتی ریشه دندان عفونی شود یا آبسه کند، باید عصب کشی انجام دهید تا بتوانید آن را درمان کنید. در طول فرایند Root canal therapy یا درمان ریشه دندان پالپ ملتهب را برمی‌دارند. سپس سطح دندان را تمیز و ضدعفونی می‌کنند و فضای خالی را با مواد مخصوص پر می‌کنند.
مشاوره تخصصی و رایگان
همین الان با یک کلیک تماس بگیرید
۰۲۱۹۱۰۰۹۹۱۸
در صورتی که سوال یا مشکلی داشتید می توانید در قسمت دیدگاه ها از متخصصان کلینیک سریتا بپرسید. ما به همه سوالات شما پاسخ خواهیم داد.
نقش ریشه دندان و بیماری‌های آن
ریشه بخش مهمی از ساختار دندان است که آن را در استخوان فک محکم می‌کند و تاج دندان را نگه می‌دارد. ریشه نقش حیاتی در عملکرد کلی و سلامت دندان‌ها دارد. به طور کلی می‌توان نقش ریشه دندان را به صورت زیر بیان کرد:
- محکم کردن دندان: ریشه دندان را محکم در استخوان فک نگه می‌دارد و ثبات آن را تضمین می‌کند و از حرکت بیش از حد دندان جلوگیری می‌کند.
- پشتیبانی و حفاظت: ریشه یک پایه محکم برای تاج ایجاد می‌کند و جویدن، گاز گرفتن و سایر عملکردهای دهان را امکان‌پذیر می‌کند.
- ادراک حسی: ریشه شامل پایانه‌های عصبی میشود که احساساتی مانند لمس، فشار و دما را به مغز منتقل می‌کنند.
- تأمین مواد مغذی: رگ‌های خونی درون ریشه، مواد مغذی و اکسیژن را به بافت‌های زنده دندان می‌رسانند و باعث زنده ماندن آن می‌شوند.
طبقه‌بندی بیماری‌های پالپ یا ریشه دندان
بیماری‌های ریشه دندان را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد.
۱– بیماری‌های التهابی
- پریودنتیت پری رادیکولار: التهاب بافت‌های اطراف ریشه دندان که اغلب در اثر عفونت باکتریایی ایجاد میشود.
- پریودنتیت اپیکال: التهاب بافت‌های نوک ریشه دندان که معمولاً به خاطر عفونت پالپ رخ می‌دهد.
۲- بیماری‌های غیر التهابی:
- تجزیه ریشه: تجزیه تدریجی ریشه دندان که اغلب در اثر ضربه خارجی یا ارتودنسی ایجاد میشود.
- هیپرپلازی سمنتوم: رشد بیش از حد سمنتوم، بافت سختی که ریشه دندان را می‌پوشاند و منجر به کشیده شدن دندان به داخل لثه میشود.
- ناهنجاری‌های ریشه: ناهنجاری‌های رشدی در شکل یا تعداد ریشه‌های دندان که بر ساختار و عملکرد دندان تأثیر می‌گذارد.
چه زمانی به عصب کشی نیاز داریم؟
درمان ریشه دندان (Endodontic therapy) زمانی ضروری میشود که باکتری‌های دهان به پالپ دندان حمله کنند. این مسئله معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که یک حفره برای مدت طولانی درمان نشود. همچنین ممکن است در صورت ترک خوردن یا آسیب دیدن دندان نیز رخ بدهد.
علائمی که نشان می‌دهد نیاز به عصب کشی دارید؟
در برخی موارد، ممکن است ندانید که دندان عفونی دارید. با این حال در بسیاری از موارد افراد متوجه مشکل می‌شوند. زیرا رد صورت بروز مشکل برای ریشه دندان علائمی را تجربه خواهید کرد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
- دندان درد که از بین نمی‌رود: بسیاری از مشکلات دندانی می‌توانند باعث درد دندان شوند. اگر در عمق دندان خود درد دارید، ممکن است نیاز به درمان ریشه داشته باشید. ناراحتی و درد ممکن است به فک، صورت یا سایر دندان‌های شما نیز سرایت کند.
- حساسیت به گرما و سرما: اگر هنگام نوشیدن قهوه داغ یا خوردن بستنی دندان شما درد می‌گیرد، می‌تواند به این معنی باشد که به درمان ریشه نیاز دارید. مخصوصاً زمانی که درد طولانی میشود.
- لثه‌های متورم: وقتی دندان عفونی میشود، چرک در آن ناحیه جمع میشود. این امر می‌تواند باعث تورم و حساسیت لثه شود.
- جوش و آبسه روی لثه: ممکن است جوش یا آبسه روی لثه ایجاد شود. چرک دندان عفونی ممکن است از جوش خارج شود و باعث ایجاد طعم یا بوی نامطبوع در دهان شود.
- فک متورم: گاهی اوقات چرک از محل خارج نمی‌شود. در نتیجه، فک شما ممکن است به طور قابل‌توجهی متورم شود.
- تغییر رنگ دندان: هنگامی که پالپ دندان عفونی میشود، رنگ دندان شما تیره شود. این مسئله به دلیل خون‌رسانی ضعیف رخ می‌دهد.
- درد هنگام اعمال فشار: اگر هنگام غذا خوردن یا لمس دندان خود درد دارید، ممکن است به این معنی باشد که اعصاب اطراف پالپ آسیب دیده است.
- دندان ترک خورده یا شکسته: اگر دندان شما در اثر تصادف، هنگام ورزش یا حتی با گاز گرفتن چیزی سفت ترک خورده است، باکتری‌ها می‌توانند تا به داخل آن نفوذ کنند و به پالپ دندان برسند.
- لق شدن دندان: دندان عفونی می‌تواند راحت‌تر لق شود. این مسئله به این دلیل است که چرک پالپ عفونی می‌تواند استخوانی را که از دندان حمایت می‌کند، نرم کند.
بیشتر بخوانید: عفونت دندان، علائم علل و راه های پیشگیری
عصب کشی چقدر رایج است؟ یک مشکل خاص یا عمومی؟
طبق گزارش انجمن اندودنتیست‌های آمریکا، روزانه بیش از ۴۱۰۰۰ کانال ریشه در ایالات متحده انجام میشود. این بدان معناست که سالانه بیش از ۱۵ میلیون کانال ریشه تکمیل میشود.
مواردی که قبل از عصب کشی باید رعایت کرد چیست؟
قبل از درمان اندودنتیک باید نکاتی را رعایت کنید. در ادامه این نکات را می‌آوریم.
- همه داروها را طبق دستور مصرف کنید: ممکن است چند روز قبل از ویزیت به شما آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضدالتهابی داده شود، به خصوص اگر عفونت زیادی وجود داشته باشد.
- سیگار نکشید: محصولات تنباکویی در توانایی بدن شما برای بهبودی اختلال ایجاد می‌کنند. چند روز قبل از عصب کشی از سیگار کشیدن خودداری کنید.
- یک وعده غذایی سالم بخورید: از آنجایی که بی‌حسی موضعی در طول درمان کانال ریشه دهان شما را برای چند ساعت بی حس می‌کند، بهتر است قبل از قرار ملاقات غذا بخورید.
عصب کشی دندان چقدر طول می‌کشد؟
با توجه به میزان عفونت در دندان شما، ممکن است برای درمان کانال ریشه به یک یا دو جلسه نیاز باشد. به طور متوسط، یک درمان کانال ریشه حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد تا کامل شود. اگر دندان بزرگ و با چندین ریشه باشد، ممکن است تا یک ساعت و نیم طول بکشد.
مراحل عصب کشی یا درمان کانال ریشه
قبل از انجام این کار باید از دندان عکس بگیرید. عکس نشان می‌دهد که آیا به درمان کانال ریشه نیاز دارید یا کار شما با روشی دیگر باید انجام شود. در صورت نیاز به عصب کشی، مراحل زیر اجرا خواهد شد:
- در ابتدا دندان و اطراف آن را بی‌حس می‌کنند.
- سپس یک سد پلاستیکی دور دندان قرار می‌گیرد. این سد باعث ایزوله شدن دندان و خشک نگه داشتن آن در طول عمل میشود.
- سپس تاج را به اندازه لازم سوراخ می‌کنند تا به ریشه دسترسی داشته باشند.
- سپس از ابزاری مخصوص برای برداشتن اعصاب، عروق خونی و بافت‌های داخل دندان استفاده میشود. یعنی پالپ دندان را حذف می‌کنند.
- پس از برداشتن پالپ، محفظه پالپ و کانال‌های ریشه تمیز، ضدعفونی و شکل داده می‌شوند.
- در مرحله بعد، یک پرکردگی موقت در حفره دندان قرار داده میشود تا دندان را ببندد و از ورود مجدد باکتری‌ها به درون حفره جلوگیری کند.
- پس از ترمیم شدن لثه، از شما خواسته میشود تا برای پر کردن نهایی حفره به مطب بروید. دندان شما را با مواد مخصوص پر می‌کنند تا حفره کاملاً مهر و موم شود.
مزایا و معایب عصب کشی یا درمان کانال ریشه
عصب کشی مزایا و معایب مختلفی دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
مزایای درمان کانال ریشه
این روش مزایای مختلفی دارد:
از سرایت عفونت به دندان‌های دیگر جلوگیری کنید.
عفونت را کاهش می‌دهد و از بین می‌برد.
خطر آسیب به استخوان فک را کاهش دهید.
از کشیدن دندان و خالی شدن محل آن جلوگیری می‌کند.
معایب و مشکلات عصب کشی
این روش خطرات زیادی ندارد و اگر نزد یک دندانپزشک حرفه‌ای انجام شود، مشکلی پیش نمی‌اید. با این حال ممکن است مواردی را در برخی شرایط تجربه کنید. این معایب عبارت‌اند از:
- عفونت: خطر کمی برای عفونی شدن دندان پس از درمان کانال ریشه وجود دارد. اگر باکتری‌های دندان عفونی وارد جریان خون شوند، ممکن است چنین مشکلی رخ بدهد. علائم عفونت شامل تب، لرز و تورم در اطراف دندان درمان شده میشود.
- آسیب عصبی: همچنین احتمال هم برای آسیب عصبی وجود دارد. در صورتی که دندانپزشک به طور تصادفی عصب را در حین انجام عمل جراحی قطع کند، این اتفاق می‌افتد. آسیب عصبی می‌تواند باعث درد، بی‌حسی و گزگز در دندان درمان شده و ناحیه اطراف آن شود.
- شکستگی دندان: در برخی موارد، دندانی که عصب کشی شده ممکن است شکننده‌تر شود. این مسئله به این دلیل است که دندان دیگر خون و مواد مغذی را از عصب دریافت نمی‌کند.
- سوراخ شدن ریشه: همچنین احتمال کمی برای سوراخ شدن ریشه دندان در طول فرایند عصب کشی وجود دارد. اگر دندانپزشک به طور تصادفی سوراخی در ریشه ایجاد کند، ممکن است این اتفاق بیفتد. سوراخ شدن ریشه می‌تواند منجر به عفونت و از دست دادن دندان شود.
- عدم بهبودی: در موارد نادر، کانال ریشه ممکن است به درستی بهبود نیابد. اگر عفونت به طور کامل از بین نرود یا مواد پرکننده نشت کند، ممکن است این مشکل ایجاد شود و فرد دچار تورم و درد شود.
نشانه‌های شکست عصب کشی دندان چیست؟ و چه کاری باید کرد؟
در برخی موارد ممکن است عصب کشی به درستی انجام نشود. علائم شکست عصب کشی عبارت‌اند از:
- درد
- لثه‌های متورم
- چرکی شدن ناحیه تحت درمان
- تغییر رنگ دندان
- جوش یا آبسه روی لثه
- مشکلات سینوسی
اگر این اتفاق بیفتد، دندانپزشک شما گزینه‌های مختلفی را بررسی خواهد کرد و در برخی موارد ممکن است عصب کشی مجدداً انجام شود. علاوه بر این، روش جایگزین دیگری هم وجود دارند که در صورت بروز چنین مشکلی می‌توان از آن استفاده کرد.
چه روش جایگزینی برای عصب کشی دندان وجود دارد؟
تنها جایگزین درمان ریشه، برداشتن دندان است. درست است که بهترین کار حفظ دندان طبیعی است؛ اما گاهی کشیدن دندان ممکن است برای حفظ سلامت دهان و دندان شما ضروری باشد. اگر کاندیدای مناسبی برای درمان ریشه نیستید، پیشنهاد میشود تا دندان را بکشید و با ایمپلنت، بریج دندان و… جای خالی آن را پر کنید.
نکات دوره نقاهت و بهبودی عصب کشی
در زمان دوره نقاهت و بهبودی پس از عصب کشی باید نکاتی را رعایت کنید. در این بخش به این نکات می‌پردازیم.
- تا چند روز از فعالیت‌های شدید خودداری کنید.
- مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌توانند به تسکین ناراحتی و التهاب کمک کنند.
- در چند روز اولیه پس از درمان غذاهای نرم بخورید. از خوردن غذای چسبناک هم خودداری کنید.
- مصرف دخانیات و الکل می‌تواند در روند بهبودی اختلال ایجاد کند و خطر بروز عوارض را افزایش دهد. حداقل تا چند روز پس از درمان کانال ریشه خود از مصرف این مواد اجتناب کنید.
- بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. در چند روز اولیه از مسواک نرم استفاده کنید.
- چندین بار در روز آب نمک گرم غرغره کنید. این کار به کاهش التهاب و بهبودی کمک می‌کند. نصف قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کرده و حدود ۳۰ ثانیه غرغره کنید.
- از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های خیلی گرم یا سرد خودداری کنید، زیرا می‌توانند باعث ایجاد حساسیت در دندان درمان شده شوند.
- اگر بعد از درمان کانال ریشه خود دچار درد شدید، تورم یا خونریزی غیرعادی شدید، بلافاصله با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
ماندگاری عصب کشی چقدر است؟
با مراقبت مناسب، درمان ریشه می‌تواند سال‌ها دوام بیاورد. به طور معمول، درمان کانال ریشه بین ۱۰ تا ۱۵ سال دوام می اورد. برخی از عصب کشی‌ها می‌توانند ۲۰ سال یا بیشتر دوام بیاورند. گاهی این روش به اندازه عمر یک دندان طبیعی ماندگار است. عوامل متعددی می‌توانند بر طول عمر درمان کانال ریشه تأثیر بگذارند، از جمله شدت عفونت، کیفیت درمان و سلامت کلی دهان بیمار.
سخن نهایی
در این مقاله به بررسی نحوه عصب کشی دندان، مزایا، معایب، عوارض و روش‌های جایگزین آن پرداختیم. با معاینه منظم و توجه به آسیب‌های دندان می‌توانید از رسیدن التهاب به ریشه دندان جلوگیری کنید. در غیر این صورت برای تسکین درد و پر کردن حفره‌ها، ترک‌ها و… باید عصب کشی انجام دهید. اگر این کار را نزد یک دندانپزشک متخصص انجام دهید، دچار مشکل خاصی نخواهید شد.
سؤالات متداول عصب کشی دندان
آیا عصب کشی درد دارد؟
خیر. اکثر افراد پس از عصب کشی دیگر دردی را احساس نمی‌کنند. گاهی ممکن است برای چند روز درد کمی را احساس کنید که با مسکن رفع میشود.
برای عصب کشی به چه متخصصی مراجعه کنم؟
تقریباً تمامی دندانپزشکان می‌توانند عصب کشی انجام دهند. با این حال اصولاً این کار توسط جراح ریشه انجام میشود. به طور کلی تمامی دندانپزشکان متخصص برای انجام این کار آموزش دیده‌اند.
آیا دندان روکش شده را می توان عصب کشی کرد؟
بله عصب کشی دندان روکش شده امکان پذیر است. احتمال دارد که دندان روکش شده بازهم به درمان ریشه (عصب کشی) نیاز پیدا کند، این روش درمانی برای رفع درد شدید ناشی از دندان، کاهش التهاب عصب و یا درمان عفونت در ریشه دندان به کار می‌رود. وجود روکش بر روی دندان، مانعی برای انجام عصب کشی و حل مشکلات مربوط به ریشه دندان نیست.
آیا بعد از عصب کشی می‌توانم رانندگی کنم؟
بله. در این روش از بی‌حسی موضعی تنها در ناحیه مدنظر استفاده میشود و مشکلی برای شما پیش نخواهد آمد.
آیا بعد از عصب کشی می‌توانم غذا بخورم؟ چه نوع غذایی؟
بله اما بهتر است چند ساعتی صبر کنید تا بی‌حسی از بین برود. پس از آن هم غذای نرم و ولرم بخورید.
آیا بعد از عصب کشی می‌توان سیگار بکشم؟
بله اما پیشنهاد می‌کنیم حداقل یک یا دو روز صبر کنید تا ناحیه مدنظر بهبود یابد.
آیا بعد از عصب کشی می‌توانم به سر کار یا مدرسه و… بروم؟
بله. عصب کشی هیچ اختلالی در کارهای روزمره شما ایجاد نمی‌کند. با این حال بهتر است یک یا دو روز استراحت کنید.
آیا بعد از عصب کشی نیاز به روکش دندان دارم؟
گاهی برای جویدن بهتر نیاز به تاج یا روکش دارید. این امر به محل قرارگیری دندان و ظاهر آن بستگی دارد.
اگر اصلاً عصب کشی نکنم چی میشه؟
در صورت عدم درمان، عفونت می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن سرایت کند و در برخی موارد حتی می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
می تونم بعد از عصب کشی، مسواک بزنم؟
بله اما در چند روز اول این کار را با احتیاط و با مسواک نرم انجام دهید.
بعد از عصب کشی دندانم رنگش تغییر کرده چرا؟
زیرا ریشه دندان وظیفه تغذیه دندان را دارد و با برداشتن آن، منبع تغذیه دندان قطع میشود. در واقع دندان شما می‌میرد.
به نظر من وقتی عصب از داخل کانال تا ابتدای اپکس توسط فایل خارج میشود در واقع بیرون کشیدن عصب از دندان اتفاق افتاده